Tumatanggap na ng mga kontribusyong tula ang SanAg, ang jornal ng malikhaing pagsulat ng Fray Luis de Leon Creative Writing Institute ng University of San Agustin sa Lungsod Iloilo.

Nasa panglabindalawang isyu na ito ng SanAg na lalabas sa Mayo 2016. Ang SanAg12 ay espesyal na isyu para sa tula at bukas sa iba’t ibang wika sa Filipinas. Magsumite ng pitong tula na may salin sa Filipino.

Ang mga di-nalathala lamang ang maaaring isumite. Maaaring magsumite ng mga akdang nanalo sa mga patimpalak ngunit pakilagay lamang ng pangalan ng patimpalak at tiyaking walang magiging problema sa karapatan ng paglalathala sa pagitan ng SanAg at ng mga isponsor ng patimpalak.

Mag-iimbita ang SanAg ng mga editor sa iba’t ibang wika upang magsilbing referee at language editor sa mga akda. Pagdating sa editing, kinikilingan ng SanAg ang Ortograpiyang Pambansa ng Komisyon sa Wikang Filipino.

Paki-email ng mga kontribusyon kasama ang curriculum vitae sa jieteodoro@gmail.com. Ang dedlayn ay sa 15 Disyembre 2015.

Lumabas ang unang isyu ng SanAg noong 2001. Mula noon hanggang ngayon ay pinamamatnugutan ito ng premyadong manunulat at kritikong si John Iremil E. Teodoro.

Gawad Emmanuel Lacaba is the annual literary contest of the College Editors Guild of the Philippines-Luzon.

Emmanuel ”Eman” Lacaba, considered as one of the greatest Filipino poets, was also a dramatist and student journalist. He served as an editor of The Guidon, the official student publication of the Ateneo de Manila University and one of the founding campus publications of the Guild.

In his student days, Lacaba joined the protest movement and fought against the Marcos dictatorship. He went underground and died as a revolutionary martyr at the age of 27 at Asuncion, Davao del Norte.

Lacaba is best known for his posthumously published books Salvaged Prose and Salvaged Poems. He was also the brother of renowned Filipino writer Jose ‘Pete’ Lacaba.

CONTEST RULES AND CATEGORIES

-The contest is open to all current members of tertiary student publications within Luzon (membership to CEGP is not a requisite), except to current officers and coordinators of the College Editors Guild of the Philippines in any formation and even the secretariat.

-A contestant must be registered as a delegate of Lunduyan 2015 which will be held in Camarines Sur on November 5-9, 2015.
Link for Lunduyan 2015 invitation and Commission on Higher Education endorsement:

-The contest has two divisions: English and Filipino

-Translation of an entry submitted in English shall not be qualified for the Filipino division and vice versa.

-The contest has five (5) categories: short story, maikling kuwento | essay, sanaysay | poetry, tula | flash fiction, dagli | photo.

-Entries must be relevant to the theme KASARINLAN.

-Entries must be original and solely written by the contestant. Only one (1) entry per category shall be allowed per contestant.

-Contestant shall only submit entries published within the present academic year 2015-2016 in their respective student publications or previously unpublished works.

-Entries shall be typewritten, 12-point, Times New Roman font, double-spaced on a letter-sized (8 ½ x 11) bond paper, with 1-inch margins on all sides. Page numbers shall be placed on the bottom-center of each page.

-All entries shall remain with the CEGP Gawad Eman Lacaba Committee until the awarding.

-Entries and filled out registration form must be sent via email to 11gel.lunduyan.cegp@gmail.com

-Email subject format: 11gel_literarycontestentry__ (Example: 11gel_literarycontestentry_shortstory_english)

-For photo entries: __photo_ of . (Example: Maria Clara photo 1 of 2.jpg)

–

Deadline of submission is on October 25, 2015.

RULES PER CATEGORY

-For the short story category, each entry shall be composed of at least 10 pages but not more than 15 pages.

-For the poetry category, each entry shall consist of a compilation of at least three (3) but not more than five (5) poems.

-For the essay category, each entry shall be at least five (5) but not more than 15 pages long.

-For the flash fiction category, each entry shall consist of a compilation of at least three (3) stories but not more than five (5) stories with maximum of three (3) pages or 750 words.

-For the photo contest, below are the mechanics:
1. A participant may submit a minimum of two (2) and a maximum of five (5) photographs.

2. Strictly no photo manipulation. Photo editing techniques must be limited to cropping and dodge and burn only.

3. Both black & white and colored photographs are accepted.

4. Photographs should be in JPEG or TIFF format and at least 1,600 pixels wide for a horizontal image or 1,600 pixels tall for a vertical image.

5. Photographs must have been taken within the present academic year 2015-2016. Entries which have won in other photo competitions are not allowed.

6. Each photo should have corresponding caption that would not exceed twenty (20) words.

7. Any identifying mark or watermark is not allowed and will be disqualified from the contest.

JUDGING AND CRITERIA

-The Board of Judges shall consist of persons appointed by the CEGP National Office.

-The Board of Judges shall have the discretion to withhold awarding if it does not deem any entry meritorious of any award for any particular category.

-The Board of Judges has the right to disqualify the entry piece proven by plagiarism or if proven that the piece is not the original work of the entry holder.

-The decision of the majority of the Board of Judges shall be final and irrevocable.

-Top three entries shall be declared the winners for each division and category.

-Winners shall be announced and awarded on the last night of Lunduyan 2015 on November 8, 2015.

Submit your entries to 11gel.lunduyan.cegp@gmail.com on or before October 25, 2015.

For queries contact, please contact 11th Gawad Eman Lacaba Committee Head, Iggie Espinoza, 0936-811-0677 or terimalicot.cegp@gmail.com.

Registration forms:

For literary contest: http://tinyurl.com/nqgefx3

For photo contest: http://tinyurl.com/p9kqulu

Gugma Ko kag Ginamus
ni Graciel Anne Lampasa Sedavia

Ang paghigugma ko
daw pareho lang ka ginamus.
Manamit ilangkay
kapin pa kon kita imaway.

Indi ko gid matago
hay dya nagapanimahu.
Pero ikaw nanamian
hay pareho ‘ta nabatyagan.

Pero pareho kang ginamus
ang gugma ko nabuut:
indi makasungaw –
ginahuput ang kahidlaw.

Nang Nenen/Panan-awan sa Adlaw

Ang Pagbalita Kanakun nga Maabot

Gakasadya gid ako kang ginpaman-an ako ni Donna Puedan nga amun man pakaisa nga akun man gid nakilala sa Facebook kang 2011 pa siguro hay ako nag-umpisa pangita kang akun mga kapamilya para sa ginasulat ko nga Ayson kag Puedan Family Tree. Ginbalita ni Donna kanakun nga rugya si Manang Ebon sa USA kag kon puede gusto na man magbisita kanakun. Dayon ko “Huod gid.” Hasta si Mannag Ebon nag-message kanakun kon san-o tana pwede makabisita. Ginpa-arrange ko kon sin-o ang mag-alaw-alaw kana sa airport kay wara ako naga-drive kag isara pa wara man ako sarakyan. Hehehe, karadlawan pero matuod nga istorya.

Ay, te, daw nagpaisip kana nga makapabudlay pa kanakun ang sabat ko. Pero sabat ko liwan: “Indi man gid kag wara it problemahun.” Importante kanakun nga magkitaay kami samtang rugya tana nagabisita sa ana mga kabugtuan sa Texas kag California. Nagbisita man tana sa anang hinablos sa New York bag-o magbisita kanakun.

Adlaw 27 ka Septeyembre 2015

Adlaw nga maabot si Manang Ebon sa Maine. Domingo. Sakay tana kang JetBlue Airways halin sa New York JFK, alas dos y medya kang hapon. Akun ginpangabay si Ilea Blier sa pag-alaw-alaw kana. Si Ilea ang nanay ni Wyatt, ang bata nga akun ginabantayan. Kuwarenta y cinco minutos ang distansiya paagto sa PWM Jetport, Portland. Mayad ang adlaw kag mayad ang tiempo bisan nga maramig run ang dapya ka hangin. May dara ako nga sign nga “Welcome to Maine, Ebonia.”Malawid man gid nga paranawon dara-dara ko ang sign nga “WELCOME TO MAINE EBONIA.”

Duro ang mga pasahero kag manugsugat paris ko nga naghalin pa sa kon diin nga parte kang Amerika kag sagwa kang Amerika. “Okey,” kuon ko sa kaugalingon, masarangan ko dya nga sitwasyon kag indi ako maglingin kag sakit ulo. Nahadlukan ako nga basi matumba bala ako haw, wara pa abi ako it imaw. Ay, sus ah, samtang ako gapanaw, gapamangkot ako sa mga nasug-alaw kon sa JFK naghalin tana kag “Huod” kag “Indi” ang sabat. May nakita ako nga babaye gapungkoan sa kilid kang bilding halin pa kang gapasulod ako. Galantaw sa nagapanaog pasaka nga escalator kon sin-o ang nagaabot. Gatindugan ako sa pihak kang Shipyard nga karan-unan kag konektado sa may actual nga Flight Screen Computerize may mga schedule kang eroplano kon on time o delayed ang arrival. Hasta na lang nakita ko wara run it tawo gapanaog o pasaka, kami lang nga darwa nagahulat pa. Akun gin-agtunan kag ginpamangkot kon may ginahulat kag kon ano nga eroplano ana ginahulat.

Ay, salamat, pareho kami gali nga gahulat kang Jetblue. Nagpamangkot kami sa Information kon andut wara pa ang amun ginahulat? Sa schedule kang ginasakyan kang amun ginahulat ay On Time man andut wara pa ang amun ginahulat? Ginlantaw ka baye ang computer na kag may inpormasyon kanamun nga ang eroplano na delayed; may ginakid-an nga aircondition ka eroplano kag ang arrival sa alas tres y medya pa.

Nagtawag ako sa kay Ilea nga delayed ang pag-abot. Nagguwa ako balik sa sarakyan. Natungod nga wara kami kaigma kag ang pamahaw kape kag tinapay lamang, nagutom run kami. Ngakaun kami anay sa marapit nga food court. Nagbalik ako sa pag-check kanga bot kang eroplano kag nangin 4:30 run ang arrival. Ang nakilala ko nga baye nga nagahulat sa anang bata si Gloria anang ngaran. Nagpalitrato kami nga darwa. Nami lang hay may imaw ako maistorya. Nagkaradlawun gid gani ako hay may ginhambal “Siguro ang eroplano sakyan nanda ginbalik ka hangin pa JFK.” Gintawgan ko liwan si Ilea kag ginsugidan nga delayed pa gihapon.

Alas Kuatro y Medya

Eksakto gid ang pag-abot kang eroplano nga ginasakyan ni Manang Ebon. Sa akun ginakaptan nga sign “WELCOME TO MAINE EBONIA”, bisan nga buhay run akun nga hulat lantaw turuk sa mga pasahero nga nagapanaug pasaka sa escalator naghagan hagan gawa pamatyag ko kang may baye nag-agi kanakun naghambal, ”Yes, she’s coming she’s my seatmate.” Sabat ko kana ay, ”Thank you, Thank you”. Abaw, a, hulat liwan ako hay wara’t mga pasahero run pero wara pa gihapon makita si Manang Ebon. Naisipan ko maagto sa impormasyon. Gintugro ko ngaran ni Manang Ebon para ipa-Air ang paghulat ko kon pananglit indi ko pa makita. Panaw ko liwan sa bagahe claim. Nagapungkoan ang baye nga nagkuon kanakun nga KA SEATMATE NA si Manang Ebon. Ti, nag-istoryahanay kami nga indi ko pa nakita kag gin-assured na ako nga makita ko man gid. Hasta nagapanaw balik ako sa escalator gabitbit ka sign. Tapos timo may nagtawag kanakun nga “NEN.” Pagliso ko si Manang Ebon run naatubang ko. Ay salamat nagkitaay kami run. Nagkupkopanay kami kag kasadya lang. Nagpalitrato kami, e. Sus, ang seatmate ni Manang Ebon nga si Sandra kaimaw namun man gid sa pagpalitrato pagkatapos pagkilalahanay.

Ang ginpadara kang Dios kanakun ay ang anghel na paagi kay Sandra. Natugruan ako kabakud sa paghulat. Sugid ni Manang Ebon, nag-agto run tana sa guwa kang bilding basi kuno rugto ako gahulat kana. Paano abi nag-agi tana sa iba nga dalan hay wara man it bagahe. Nagpalitrato anay kami sa Welcome to Portland kag may tawo gusto bul-an kami imaw nga darwa. Kuon na pa kanamun pag-retired na mabalik sa Pilipinas kay nagustuhan na ang Boracay.

(Pagapadayunon sa Sunod nga Semana)

Ang Istorya kang Paghigugma
kang Bata kang Aswang

Ginpangaranan tana ni Tatay na kang Remedios
suno sa ngaran kang patron kang Malate kag Maybato—
Nuestra Señora de los Remedios—sangka persona
ni Santa Maria, Ilóy kang Diyos, nga tagmidyos sa mga
kinahanglanën sa kabuhi kang mga mangingisda
kag mangunguma kang sangka baryo nga nagtuhaw
sa tënga kang suba kang Malandëg kag kadagatan
nga nagaatubang sa Palawan. Mailëm tana nga
maanyag, saktuhan ang panglawasën, malagtëm
ang tagahawak na nga buhok nga pirme ginapusó.

Reming ang tawág kana sa andang baryo. Ugaring
wara tana it abyan tëngëd hipësën nga babaye.
Basi kuno namayha hay ang nanay na nga mal-am,
si Tasing, ginakuno nga sëpëg nga aswang.
Ang andang balay nga kawayan kag nipa kasarangan
ang kabahëlën. Bëkët man gid it daan bëkët man
it bag-o. Naharunan dya kang magápà nga kahoy
nga bilog nga tuig nagapamulak kang pula.
Kanami sëlngën ang mga bulak nga nagahurulog sa lupa
pero wara it mangisëg sa pagsëlëd sa andang kudal.

Sa mga baryo sa Antique may pamilya nga ginakuno
nga aswang kag indi sanda makapamana ukon
makapangasawa sa andang baryo kag probinsiya.
Si Tasing kang bata pa, nagpaamulya sa Manila
kag nag-obra bilang labandera sa sangka mansiyon
sa manggaranën nga Malate. Kisra kang magsimba
tana sa simbahan kang Malate nga ang patron parehas
sa kapilya kang Maybato, nasug-alaw na rapit
sa dumaan nga puwertahan ang laki nga manugbaligya
kang balut. Amo dya ang nangin tatay ni Remedios.

Kang gamay pa si Reming nanamian gid tana
mamati sa istorya kang nanay na nga si Tasing
kon paano nga daw nangin bëët nga ayam ang anang
Tatay kang adlaw nga to sa simbahan kang
Malate. Nagsúnod-súnod dya kana. Indi magpasugot
nga indi na maman-an kon sa diin nga mansiyon
nagapangamo si Tasing. Duro kabay mansiyon
sa Malate. Kang masunod nga adlaw, indi rën
dya maghalin sa atubang kang geyt kang ginaobrahan
ni Tasing nga nagdesisyon nga magpataban rën.

Kag amo gid to nga adlaw, ginbayaan nanda
nga darwa ang Malate, ang Manila. Nagsakay sanda
sa barko pa-Iloilo. Pagkasunod nga adlaw halin
sa Iloilo nagsakay sanda sa bus sa pagtabok
sa mga yab-ukon nga karsada sa kabukidan
paagto sa Antique. Nabalitaan dayon kang tanan
sa Maybato nga nagbalik rën si Tasing Aswang
kag may bana nga dara nga Alog. A, kaluluoy
man ang Alog, hambal nanda. Nalumay nga magtawas
rëgya kag sa indi magbuhay mayanggaw gid.

Gin-atake sa korason ang Alog samtang nagakid-an
kang nagisi na nga púnà sa haron kang magápà
nga kahoy nga nagapamulak kang pula. Wara
pa gani magsukát napatay man si Tasing Aswang
tëngëd sa pulmonya kang mag-abot ang tag-ururan.
Nailo si Remedios kag nagrapta pa gid tapat ang mga
huringhuring nga tana rën ang nanubli kang pagka-
aswang kang ilóy. Hipës man lang gihapon si Reming.
Kag pag-abot kang Mayo, ang bulan kang mga bag-ong
yánggaw, dara ang binagtëng nagsakay sa bus pa-Iloilo.

Pareho kang anang nanay nga aswang, nakalab-ot
si Remedios sa Manila. Nangin labandera tana sa sangka
mansiyon sa Makati. Wara pa matuigi, nangalëyag kana
ang sangka guwardiya kang eksklusibo nga sabdibisyon.
Taas ang guwardya, matibsol ang mga abaga. Daw bulak
nga mga pula ang kasadya kang yëhëm na. Kag sa gahëd
kang washing machine nabatian ni Remedios ang
pagpanawag kang mga balëd kang Maybato. Tion rën
hambal na sa kaugalingën nga magpataban. Gindara na
ang guwardya nga Alog pauli sa andang baryo.

May baskëg nga bagyo nga nag-ági sa Panay.
May mga niyog nga nagkarabari, nagharapay
ang mga paray kag balay. Nagabusong si Remedios
nga nagaisarahanën nga nabilin sa balay
hay sa lawud si Alog nagtawas sa lantsa sa pagpangisda
sa kadagatan kang Palawan. Daragkël ang balëd,
daw simbahan. Nagligad ang sangka semana
wara angëd nakabalik ang lantsa. Hambal kang
Coastguard, sigurado naabutan kang bagyo kag nalunod.
Si Remedios, nahar-asan sa sobra nga kalisëd.

Umpisa kato, kaugalingën rën lamang gid
ang ginaestorya ni Remedios. Nagapakuribëng
sa anang balay nga nagahilay. Kon ano ka anyag
ang mga bulak nga pula kang bahël nga kahoy
sa anang lagwerta, amo man ka hayag ang kasëbë
kang anang dagway. Si Uwâ nga paramauy
nagataragsik ang laway sa pag-istorya nga tatlo
rën kuno ka tëngang-gabii nga nakita na si Remedios
nga nagatuwad nga hublas sa binit-baybay
kag nagtigbaylo sa itëm nga bangkilan nga baboy.

Kadya masami makita si Remedios nga nagaobra
sa taramnan—nagapanghilamon sa mga kahon
kon tagtaranëm, kag nagapang-aghaw kon tag-arani.
Hipësën man gihapon tana, hërëyaën bisan may
edad rën. Sa taramnan, tag-ururan man ukon tingadlaw,
damël ang meyk-up ni Remedios. Nag-umang kuno
ang bata kang aswang umpisa kang mabalo darwa
rën ka dekada ang nagligad. Kada sirëm saksi
ang mga taga-Maybato nga nagasindi kang kandila
sa ermita kag nagapangadi ang aswang nga buang.

-JOHN IREMIL E. TEODORO
[24 Oktubre 2015 Sabado
10:30 ng Rosario, Pasig]

Klik para mabasa ang Una nga Bahin.

Andrews Farm

Sakay sa Kotse ni Ilea Blier

Nang Nenen/Panan-awan sa Adlaw

pauli sa Wales

Nagpanaw guwa kami sa bilding paagto sa sarakyan diin sanday Ilea kag Duane Paul gahulat kanamun. Pagkatapos magpakilalahay, dietso run kami nag-uli. Halin sa South Portland, nag-agi kami sa Gray pa Wales. Adlaw gid nga may Supermoon kag Lunar Eclipse. Kasanag kang gabii kag pasado alas siete run kami nag-abot sa balay.

Welcome sa Balay Ko Manang Ebon
Sanday Lex kag Bob, ang akun mga kuti ang nagsugata dayon kay Manang Ebon. Pagsulod sa balay, dayon ang kupkupanay kag kumustahanay ni Louie nga akun bata kay auntie na Ebon kag dara kang mga bagahe sa kuwarto kanga kun agut nga si Matthew.

Nakaraha run ako lagi kang sinigang nga baboy, mais, kan-un, kag steamed lobsters para sa iyapon. Ginpalibot ko anay si Manang Ebon sa sulod kang balay bag-o kami nagkaun. Atubanganay sa lobster nga mapula-pula, kasadya kang amun istoryahanay. Pagkatapos nagtawag gid ako kay Nanay sa Patnongon para mahambal kag makilala-mabatian na man ang boses ni Manang Ebon sa telepono. Nasadyahan gid si Nanay. Te bisan kapoy, late run kami magturog ni Manang Ebon.

Sunod nga Adlaw, 28 Septeyembre 2015
Aga pa kami nagbugtaw kag nagpamahaw kang pancake, bacon, kag itlog. Pagkatapos nag-agto kami sa hardin. Ginlibot namun ang mga tanum, laswa, kag bulak; dara pagpanglitrato. Tapos nagtour si Manang Ebon kang akun kalupaan. May nakita tana nga mga makul sa mga kahoy nga gatindog kag sa natumba. Dya ana gid ginbul-an ka litrato. Amo man ako, e, dara video pa. May nakita si Manang Ebon nga mga wild turkeys. Abi na mga tulabong. Pero mga wild turkey nga nagaparanaw sa likod taramnan pasulod sa kakahoyan. Nakita na man ang mga raspberry kag namupo dara hungit sa baba. Nag-pear kag apple picking man kami.

Nagtour man kami sa kalupaan kang kaingud balay, panaw sa marapit nga pond sa lupa kang Hamel kag Blier. Nagdiretso kami kag naghapit sa Andrews Farm. Ang Andrews Farm isara ka National Bicentennial Farm kang una nga mga settler sa Wales. Malapad ang kalupaan, imaw ang iban pa nga mga dairy farms sa Wales. Sa amun pagpanaw, gahapit kami magkodak ka mga sapat, wild flower, tanum, kahoy kag mga makul nga gatubo sa kahoy. Kami nga darwa lang ni Manang Ebon ang maagyan ka sarakyan. Isara ukon darwa ka sarakyan ang nagaagi kanamun. Daw kami lang ang tawo, hay wara man gani tawo ang mga balay ukon barn. Wara man it nagataghol nga ayam kanamun. Pagpadayon namun sa pagpanaw, paubos-padulhog-pasaka sa dalan hasta sa kalupaan ka mga Austin. Naghapit kami rugya sa Austin farm kag nagpalitrato sa atubangan kang 100 acres nga lupa nga ginabaligya -auction – umpisa $10,000.

Nagnagpanuktok ako sa balay hay raad mabisita kami kay Mama Ruby nga retired teacher kag 84 anyos run. Raad ipakilala ko kay Manang Ebon tana kag sigurado gid nga masadyahan mag-istorya. Pero nagakaturog gali kuon ni Papa Horton. Mabalik lang kuno ako liwan. Pero wara run it tiempo kami ni Manang Ebon. Hasta na lang kami rugya sa mga Austin nagpundo sa pagpanaw kag wara na kami magdiretso sa Brownells Farm sa Avenue Road. Bag-o kami nagpanaw pasaka balik sa balay, nagpungkoan kami anay sa kahoy nga swing kag magpalitrato kag mag-inom ka juice nga gindara namun. May energy run kami nga nagpanaw liwan balik sa balay. 2 milyas ang amun ginpanaw paagto pabalik. Kapoy gid pagsulod sa balay. Nagpahuwayhuway kami nga darwa sa amun kwarto kag naturogan. Mayad hay wara si Wyatt sa adlaw nga dya nga akun pagatutoran kag bantayan.

Ako ga-enjoy pamuol ka mga mushroom.

Pagkatapos nagpanaw kami pa-Blier. Mayad si Lori sa balay na nakaabot run halin sa lubong ka tiya ka bana na. Akun man ginpakilala si Manang Ebon kay Lori, ang Nanay ni Ilea. Tapos istoryahanay kag nagpalitrato, nag-uli kami kag nagmeryenda kag nagpahuway. Naturogan man gid kami kag handa sa pag-abot ni Wyatt halin sa eskuwelahan nga ipanaog ka school bus driver nga si Paul sa atubangan ka balay.

Bugtaw run kami nga darwa kang nag-abot ang school bus. Ako sa guwa gahulat sa idalum ka pine tree sa diin may purungkoan para dyan kami ni Wyatt mapungko magkaun ka snacks kag dara patapos himo ka anang homework dara man ang pagbasa ka anang libro. Isara ka oras ang pagtapos ka assignment kag basa libro dayon nagsulod kami sa balay. Tungud nga man-an run ni Wyatt si auntie na Ebon rugyan sa sulod balay, dayon na parapit kag magpakilala. Padayon ginpabasa ka libro para mabatian kag mapamangkot ni auntie na Ebon sa ginbasa na. Pagkatapos nag-uli run kag ako man, nakaraha kang apple crisp kag ginat-an nga kurbasa, sitaw nga may orang, kag nag-iyapon kami. Katapusan nga gabii ni Manang Ebon sa balay. Sa bilog nga gabii hasta magkaagahun, mabaskog ang hangin kag madamol ang uran.

Si Manang Ebon sa mga bulak nga cosmos.

Biyahe Namun Paagto sa South Portland
Nagauran halin sa balay nga nagpadalagan ka sarakyan si Noel nga may paghalong man gid sa pagmaneho. Naghapit kami sa Chinese Buffet para magkaun. Sadya gid amun istoryahanay sa Kinaray-a, Hiligaynon, Tagalog. Gasaramo na lang amun ginahambal. Hasta na lang ang amun ka-grupo sa lamesahan nagpamangkot kon Filipino kami. “Huod, taga- Antique kag Pampanga,” sabat namun. Sanda nga darwa, taga- Cotabato kag Batangas. Sanda amo si Jones Nicolas kag Wally. Ay, ti, nagpalitrato kami imaw nanda. Gakinahanglan ni Jones magpadara ka package sa Pilipinas kag may box si Meldred nga itugro kay Jones nga gamitun na agod matawgan kag mapick-up kang kompanya ang iparadara nga box sa Pinas. Ginpasunod nanda kami ahapit sa anda balay. Nagsulod kami sa balay nanday Meldred kag Noel kag nag-istoryahanay hasta pasado run alas seis gabii. Nagbayluhanay kami ka adres kag telepono para mapadayon ang koneksyon. Wara it makapareho kanatun nga mga Filipino kay masadya gid man kon magkiritaay. Naglagaw pa kami kang gabii nga dya bangod natapos run ang uran.

Paglagaw sa Scarborough, Maine
Sa Cabela’s kami nag-agto para makita ang mga nanarisari nga mga sapat nga gin-taxidermy lamang pero daw abi mo matuod nga sapat pareho kang Moose, Bear, Deer kag duro pa nga klase. Ang mga ginabaligya s’yempre mga kasangkapan garamiton, mga bayo kag iba pa nga kon ano para sa hunting kag fishing. Wara man kami it ginbakal kundi naglibot lamang kag maglantaw sa amo nga tiendahan. S’yempre sige lamang hala buol ka mga litrato sa guwa kag sa sulod.

Si Manang Ebon.

Pagkatapos nagbalik kami sa balay nanday Meldred kag Noel. Nagraha kami ka lobsters para panyapon namun nga apat. Samtang nagaraha, gapamati- lantaw kami ka Tagalog teleserye nga “Pangako Sa Iyo.” Mga alas otso run sa gabii kami nakatapos panyapon. Hasta na lang nakaisip si Meldred nga i-utdon buhok ko kag ikoloran para indi bukay agud tu mangin bata man itsura ko. Gusto gid paguwapahun pa gid ako kag makita ni Manang Ebon bag-o mabalik sa Texas.

Gin-umpisahan na kag natapos kag ginpakodakan halin sa primero nga pagkolor hasta nakita ang bag-o nga kolor kang buhok ko. Si Manang Ebon naman masadya sa paglitrato kanakun kag hambal na, ”Nen, ikaw liwan ang akun i-model.” Salamat gid kay Meldred sa pag-obra sa buhok ko. Ginpabag-o na gid akun itsura paagi sa buhok ko nga indi na maputi. Gayuhom si Noel kang makita, nasadyahan man magturuk kanakun. May bag-o man nga blouse nga ginhanda si Meldred para isuksok ko sa sunod nga adlaw.

Kaimaw sanday Noel kag Meldred, Jones kag Wally kag si Manang Ebon.

01 Oktubre 2015
Aga pa kami ni Manang Ebon nagbugtaw. Hasta na lang nagbugtaw run man si Meldred kag nag-umpisa raha para sa pamahaw. Kang makapabanyo kang nakita ko ang kaugalingon, nahangyos man ako: Ako rian? Kag magyuhom. Bag-o akun itsura sa bag-o nga buhok kag bag-o nga blouse. Pagtapos namun pamahaw, gindara na namun si Manang Ebon sa airport. Alas diyes y medya ang departure ka eroplano nga sakyan na, ang United Airlines. Nagpalitrato pa ruman kami anay. Kang maka-check in run si Manang Ebon, kami ni Meldred nagguwa kag nagpanaw sa maramig ang dapya ka hangin. Rayu pa ang parking lot sa diin gahulat si Noel kanamun nga darwa.

Hatud Balik sa Balay
Pagkatapos hatud kay Manang Ebon, ako ruman ang ihatud balik sa balay ko sa Wales. Bisan kahapon lang ang bagyo nag-agi, parehas nga kon turukon ang lugar nga ginbaha daw wara man it bagyo kay ang lupa maramara man gid. Pasado alas diyes kami nag-abot sa balay kag wara run nanaug kag magsulod sandat Noel kag Meldred. May appointment pa sa doctor si Meldred. Akun na lang sanda ginharukan kag ginkupkopan paalam dara ang pagpasalamat nga ang Dios magpakamaayo sa andang pagbalik sa South Portland. Ginaturuk ko ang paghalin kang sarakyan nanda hasta nadura sa akun panurokan.

Kag rugya na lang kutob akun istorya.

Ang akun pangamuyo para sa tanan: Kabay ang pagpakamaayo kang atun Ginuo magapadayon sa kada isara kanatun agod magapabilin kita nga may pagsalig kag pagtuo. Salamat kaninyo tanan.

This is our Philippine International Literary Festival (PILF), the landmark project of the National Book Development Board (NBDB) of the Philippines. This year’s theme is LALÁNG (likhâ): Writing in Place. Creating Your Place.

At past 2 this afternoon, I will moderate the Panel Session 2 of “Perils/Pleasures of Writing in Unofficial Tongues” featuring Waray writer Voltaire Oyzon , Hiligaynon writer and Math teacher Early Sol Gadong, and Davao rockstar historian and writer Macario Tiu.

At past 3, I’ll join Davao-based Sebuwano poet and cultural worker Don Pagusara and Iloko writer and academician Junley Lazaga in the panel session “In Our Own Tongue: Literary Criticism in the Regions” to be moderated by UP-Davao professor and Waray writer Nino de Veyra.

Tomorrow, before noon, I will again moderate for the panel session “Teaching Hiligaynon and Waray Literatures” with Agnes Espano-Dimzon, Voltaire Oyzon, and Early Sol Gadong.

All sessions will be at the Sinamay Room (1&2) of Seda Hotel. For the complete program: Program – 6th PILF _DavaoCity.

58th Philippine PEN National Conference
1-2 December 2015 (Tuesday-Wednesday)
The Verdure, 4th Floor Henry Sy Sr. Hall
De la Salle University, Manila, Philippines

The PEN and the Future of Philippine Democracy:
The Filipino Writer Defines the Issues at Stake in the 2016 Elections

PROGRAM

First Day, 1 December 2015 (Tuesday)

8:00-9:00 AM Registration

9:00-9:15 AM Opening Ceremonies
National Anthem
Invocation / In Memoriam: Maria Fres Felix
Reading of the PEN Charter: Karina Bolasco
Welcome Remarks: Raymond Girard Tan, DLSU Vice Chancellor for Research and Innovation
Inspirational Remarks: Bienvenido Lumbera, National Artist for Literature

9:15 AM- 10:15AM Keynote Address
Introduction of the Speaker: Charlson Ong
Keynote Address: Jose “Pete” Lacaba

10:15-1030 AM Coffee Break

10:30AM – 12NN First Literary Session
The Filipino Writer in the Philippine Elections
Moderator: Charlson Ong
Panelists: Marne Kilates, Christine Godinez-Ortega, Elmer Ordoñez

12NN Lunch
Hosted by De La Salle University Bienvenido N. Santos Creative Writing Center
and the Office of the Vice Chancellor for Research

1:00-2:45 PM Second Literary Session
Political Discourse and the Creative Imagination
Moderator: Kristian Cordero
Panelists: Joel Pablo Salud, Frank Peñones Jr., Rody Vera, Gary Devilles, Jun Cruz Reyes

2:45-3:00 PM Coffee Break

3:00-4:30 PM Third Literary Session
The Filipino Writer as Public Servant
Moderator: Herminio Beltran, Jr.
Panelists: Malou Jacob, Lila Ramos-Shahani, Alejandrino Vicente, Luis Gatmaitan

4:30-5:30 PM Launching of New Titles

Rolando B. Tolentino and Gary Devilles, eds.
Kritikal na Espasyo ng Kulturang Popular (Ateneo de Manila University Press)

Luis Cabalquinto
Pantomina, Mga Bersong Bikol (Ateneo de Naga University Press)

Genevieve Asenjo
Palangga, sa Gihapon, Ang Uran (Ateneo de Naga University Press)

Kristian Sendon Cordero, ed.
An Satuyang Kakanon Sa Aroaldaw (KWF/NCCA)

Ricardo Suarez Soler, ed.
Mexico and the Philippines: An Unwritten Story (Philippine Center of International PEN and Ricardo Soler)

6:00– 8:00 PM
Solidarity Dinner
(for PEN members, conference speakers, and guests-of-honor only)
Hosted by the University of Santo Tomas The Varsitarian
Venue: Roofdeck, Henry Sy Sr. Hall

Convenors of the Day: Santiago Villafania, Ma. Fres Felix, Frank Peñones

Second Day, 2 December 2014 (Wednesday)

8:00-9:00 AM Registration

9:00-10:30 AM Fourth Literary Session
The Writer and Globalization
Chair: Lito Casaje
Panelists: Gil-Won Lee (Korean PEN), Mina Esguerra, Luis Cabalquinto

10:30-11:00 AM Coffee Break

11:00 AM – 12 NN The José Rizal Lecture
Introduction of the Speaker: F. Sionil José, National Artist for Literature
The José Rizal Lecture: Edwin Thumboo, Professor Emeritus, National University of Singapore

12 NN Lunch
Hosted by the Philippine Soong Ching Ling Foundation

Reading of PEN Resolutions
Presiding Officer: Lito B. Zulueta, Philippine PEN National Secretary

Convenors of the Day: Glenn Mas, Amadis Ma. Guerrero, Ricardo Soler

Overall Convenors
Charlson Ong, Lito B. Zulueta

With deep gratitude to our Patrons / Partners

De La Salle University
Galerie Joaquin
National Commission for Culture and the Arts (NCCA)
PEN International
Philippine Soong Ching Ling Foundation
Rizal Commercial Banking Corporation (RCBC)
San Miguel Brewery
SM, Inc.
Solidaridad Bookshop
Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA)
University of the Philippines
University of Santo Tomas The Varsitarian

Pahkitaay namun sa airport ni Manang Sally.

Nang Nenen/Panan-awan sa Adlaw

Ang akun pinalangga nga Manang Sally Haywood mabisita sa Maine! Daw ano kasadya ang akun nabatyagan. Adlaw-adlaw nagakalangkag ako sa akun Manang nga wara ko nakita buhay-buhay run. Kang Septeyembre lang, nagbisita man rugya si Manang Ebonia B. Seraspe kanakun. Bisan pira lang ka adlaw, nasadyahan gid ako. Gani nalipay gid ako halin kang adlaw nga akun naman-an nga ang akun Manang Sally may ticket run; handa kag sigurado man gid makapanaw bisita rugya kanakun.

Halin pa kang 1993-94 – Kami sa Hawaii
Siguro indi kamo magpati nga sa malawid nga panahon wara kami nagkitaay. Bisan pa nga sa Hawaii lang tana kag ako rugya sa Maine. Kang 1988 pa magagmay ang akun darwa ka bata kang kami nakabakasyon. Halin katu wara kami nakabakasyon sa Pilipinas. Sa Hawaii kami nag-istar kaimaw ang Tatay, Nanay, ang Manang ko kag pamilya na kang tuig 1993-1994. Halin katu kang nagsaylo kami rugya sa Maine wara na kami nagkitaay liwan. Duro ang mga pinalangga sa kabuhi nga nagpanaw run sa pihak nga kinabuhi kag wara ako nakapauli. Pero bisan pa nga wara kami gairimaway, kami man gid gapadayon tawganay sa telepono kag sa pagsulat wara kami gakalipat. Padayon ang amun komunikasyon ilabi na gid nga may Facebook.

Kang 21 Oktubre 2015 – Ang Pag-alaw-alaw kay Manang Sally
Salamat sa pag-atipan kag pagpakamaayo kang atun Mahal nga Ginuo, ang plano ni Manang ko Baby natuman man gid. Tana nag-abot rugya sa Portland, Maine Jetport (PWM) kag amun naalaw-alaw sa PWM sa bulig man ni Joe Turcotte nga amigo kang akun agut nga bata nga si Matthew.

Sa amun pag-alaw-alaw, kaimaw ko ang akun pangarwa nga bata nga si Louie, kag si Joe Turcotte ang amun private driver. Tungod nga marayu pa ang Wales sa South Portland maaga pa kami nagbugtaw kag naghalin sa balay. Ang arrival kang Jetblue Airways halin sa JFK New York ay 12:50pm. May oras pa kami nga tatlo nagpamahaw igma sa Five Guys Restaurant nga marapit lang sa airport.

Pagkatapos kaun, nagbalik kami ni Louie sa airport. Sakto gid nga nagland run ang Jetblue. Pagsulod sa bilding, deretso kami ni Louie sa escalator. Wara run it nagapanaog nga mga pasahero. Nagkuon si Louie, “Mama, let’s go in the baggage area to check Auntie Sally there.” Nagsabat ako nga tana lang magcheck, pabilin lang ako basi wara pa kapanaog ang mga pasahero. Nagkuon kanakun nga indi na makilala ang tiya Sally na. Pagkabalikid ko nakita ko gid si Manang Baby nga gatalikod samtang gaistorya sa Americana. “Sis,” tawag ko. Nakilala ko gid akun Manang bisan likod na lang nakita ko man-an ko run nga tana.

Nagkupkopanay kami, naghiribion man gid ang akun Manang Baby sa kalipay. S’yempre masadya man gid kami nga nagpaletrato sa Welcome to Portland. Nalipay man gid si Joe nga ginpakilala ko kay Manang Sally. Gapasalamat man gid ang akun Manang kay Joe sa pag-imaw alaw-alaw. Ginbutang namon ang bagahe sa kotse ni Joe kag nagpanaw kami ni Manang Sally kag Louie sa Rental Car hay may reserba run tana kag ibul-on na lang sa opisina ka Hertz. Ginbuol namon ang yabi kag tatlo kami nagpaletrato pa kaimaw ang amun bag-o nga nakilala sa airport. Masadya gid nga ginsakyan kag gindrive ni Manang ang Toyota nga puti parehas man ka kotse ni Joe nga Toyota pero pula. Nag-irimaw kami kag nagsakay ako sa kay Joe kag si Louie sa kay Auntie Sally na bisan nga may GPS mayad nga may ginasundan nga kotse kag may imaw nga navigator nga hinablos na.

Pag-abot sa Wales sa Balay Ko

Welcome sa balay ko Manang Sally! Pagsulod sa balay ang tatlo ko ka mga kuti nga sanday Bob, Egypt kag Lex gahulat man gid. Kasadya nga dayon bukas kang maleta kag may mga pasalubong para kanamun nga tanan. May mga tsokolate, kape, cookies, dulce, mga Hawaiian t-shirt kag iban pa. Gintugruan man si Joe para gid kana kag sa pamilya. Bisan nga kapoy si Manang Sally wara man gid katurog hala sige lang istorya kanamun. Nag-agto sanday Louie kag Joe sa KFC para sa amun pagpanyapon. Mayad man kay off man ni Joe sa obra na gani may time gid mag-stay anay sa balay kag mag-istoryahanay. Darayawon kag salamat sa Ginuo nga ang tanan mayad: nakaabot si Manang Sally luwas sa katalagman. Rugya sa Maine nakaimaw namun tana sa sulod ka darwa ka semana.

(PAGAPADAYUNON)

Nay Nenen/Panan-awan sa Adlaw

Oras nga ginpakilala si Manang Sally sa kay Paul, Lori, Ilea kag baby Duane kag may mga dara si Manang Sally para kananda. Tabuan man nga rugyan gali si Heath nga magurang ni Ilea halin sa New Hampshire. Kasadya lang gid nga nagkilalahay ang akun Manang Sally kag mga kaingud balay ko nga sanda amo akun dalaganan kag sanda akun adopted family rugya sa Andrews Rd.

Pagbalik namun sa balay may dara man kami nga gintugro ni Lori para matirawan ni Manang ang ginhimo na nga pickled beets, spaghetti sauce kag apple sauce. Salamat gid kay Lori kay natirawan kag nagustohan man gid ni Manang ko Sally.

Panaw-palibot sa Balay paagto sa Andrews Farm
Sa 50+ ang temperature. Gasirak ang adlaw kag mahangin. Nagpanaw-panaw kami sa guwa kang balay. Fall sweater lang ang ginbayo namun ni Manang Sally pero pagguwa na sa balay naramigan run tana, gani ginpadugangan na ang bayo na kang jacket. Bundle up gid bala haw kay indi naanad sa ramig. Naglibot anay kami sa balay, sa kalupaan ko, kag nagpanaw kami sa Andrews Rd.
Click to view slideshow.
Naghapit kami sa rulubngan ni Papa Felix Hamel kag Duane Hamel sa pihak lang ka dalan. Akun ginpakilala kananda si Manang Sally para sa pagrespeto sa napatay. Gin-istorya man gid namun sanda. Kuon ko “Papa kag Duane, gakalipay gid ako nga rugya run si Manang Sally sa pagbisita kanatun halin sa Hawaii. Sobra 22 ka tuig wara kami nagkitaay.”

Pagkatapos nagpanaw kami paubos agto sa Pond kag sa Bicentennial Farm kang Andrews. Wara man it tawo kundi mga sapat. Nagtour kami ni Manang sa palibot hasta nakaabot si Chris nga gadara kang tractor kag may karga nga logs. Akun man ginpakilala si Manang ko kay Chris. Abaw nabuhayan man gid kami sa pag-istoryahanay. Salamat man gid nga nakilala man ni Chris ang magurang ko. Sa pagpamatuod, nagpamangkot si Chris sin-o ang magurangnan kanamun nga darwa? S’yempre si Manang Sally pero tana ang Baby! Kadlaw kami nga tatlo kay ako gurang man gid kay Chris pero daw bata man gid ako sa tanan rugya sa amun kalye kag indi man makita sa akun itsura.

Agto-pamakal sa Walmart kag BestBuy sa Auburn
Aga pa kami nagbugtaw para mag-exercise si Manang samtang gapreparar ka pamahawun. May nabilin pa ako nga lobster sa freezer. Amo pa rian ang nabilin nga gindara ka akun hinablos nga si Meldred Bacani kag bana na nga si Noel kang una nga pag-agto rugya kag kitaay namun sa personal. Naghimo man ako ka puto para may ipamahaw imaw ka lobster. Pagkatapos nagplano kami nga mapanaw-lagaw sa Twin City LA (Lewiston Auburn) kami nga tatlo. Si Manang Sally ang driver kag may GPS navigator nga si Louie, ako tana ang prinsesa nga gasakay lamang. Sa Walmart kami nagpundo sa pagpamakal. Duro lang ang ginasagap nga baraklun nga wara sa listahan. Ang kon ano pa makita ni Manang Sally nga kinahanglanun ko sa sulod balay: mga rugs, shampoo, mga panggamit panglimpyo sa kusina kag kasilyas kag iba pa nga mga bagay. Gusto na pa gani ako baklan ka bag-o nga lampara pero kuon ko indi na lang hay gusto ko ang daan kag magamit pa. Isara pa may drawing rian ni agot nga gusto ko. Indi ko man gusto magasto ka bahul hay bahul run anang nagastos paagto lang rugya sa Maine ilabi na gid may rental car pa. Ok lang kuon na, gusto na mabuligan ako samtang rugya tana. Salamat gid nga may Manang ako kaimaw namun ni Louie.

Sunod naghapit kami sa BestBuy. Para tana kay hinablos na gusto baklan kon ano gustohan ni Louie bilang late birthday regalo na kana. Hala libot man kami kag magturuk-turuk kon ano ang makita kag magustohan samtang si Louie naga-shop kang ana nagustohan. Pero mahal man kag indi parehas sa ana run na online shopping; wara sa store ang ana nagustuhan. Gani nagtawag si Manang Sally sa bana na kag nahambal sugid kon mahimo nga tana ang mabakal sa Amazon. Gintugro ang model # kag ngaran ka monitor screen nga gusto ni Louie kag dya ana gin-check kag lagi nakita kag gin-order na para kay Louie. Free shipping pa gali kag mabaton sa Lunes nga adlaw. Naghambalanay man gid si Louie kag Tiyo Lee na kag magpasalamat. Pagkatapos nagbalik kami pauli sa balay. Tungod nga indi maka-drive sa dulom si Manang Sally, wara kami maglagaw pa kon diin kay ang alas tres it hapon madulom run. Trenta minutos ang dalagan kang kotse pauli sa balay.

Gabi-i Pag-abot Ka Bisita sa Balay nga Pakaisa Namun
Gabi-i run nag-abot ang amun pakaisa nga si Lilibeth Puedan McKeown, imaw ang bana na nga si Pete. Masadya nga nagkit-anay liwan ang Manang Sally ko kag si inday Lilibeth kay man bata pa katu kang urihi nga nagkitaay. 5 ka tuig kang flower girl na sa kasal kag pagbakasyon halin sa Japan teenager pa lang si Inday. Si Pete ang bana, una pa lang sanda ni Manang Sally nga nagkitaay kag nakilala sa personal. Nami lang nga istoryahanay kag nagtawag kami kay Nanay sa Antique para maistorya man ni Inday ang Mama na sa telepono. Malawid ang pag-istoryahanay namun nga tatlo sa telepono. Bisan nga kang una nga gabii- rugya si Manang Sally nagtawag man gid kay Nanay. Nasadyahan man gid si Nanay nga nagkitaay run liwan kami nga darwa ni Manang Baby. Amo man si Inday, nga nalipay man gid maistorya ang mga ginikanan na. Kanami lang isipun kag batyagun nga nag-irimaway ruman kami nga magpakaisa. S’yempre, nagpalitrato kami nga magpamilya imaw ni Pete. Kag naplano run nga sa maabot nga Sabado may Early Thanksgiving Day family gathering sa Turner. Gabi-i pa lang, nagbake run kami ka macadamia nuts cookies para darhun sa pagtiripon.

Thanksgiving Cake

Nagaraha ako lumpia kag si Manang Sally ang gaistorya kananda. Mayad kag nasadyahan gid nga nakilala na ang akun mga in-laws. Pagtapos namun kaun ka igma nag-istoryahanay hasta na lang dali na lang magdulum. Pagbalik pauli kaimaw sanda Tiyo Henry kag Tiya Annie kami naghapit sa balay kang akun brother in-law nga si Paul. Naglibot anay kami sulod sa balay kag sa lupa nga kakahoyan nga nalibutan man ka tubig suba kang Androscoggin. Nasadyahan gid si Manang Sally ko nga nakalagaw kag nakapalitrato kaimaw sanda. Ang hinablos ko lang nga si Kate (Doktor sa emergency hospital) ang wara nakaimaw kay sa obra tana. Si Sarah (Maestra sa Math) lang ang nakita kag nakilala ni Manang Sally. Maramig kag mahangin run kag gadulum hinay-hinay kami nga gasundanay maghalin sa lugar ni Paul kag Tish sa Turner Center Bridge.

Pag-uli namun halin sa Turner, nagbisita kami sa akun kaingud na sanda Veronica Herrick kag Najeeb kag sa darwa nga kapid si Ava kag O’lyvia. Gindarhan man ni Manang Sally ka pasalubong halin sa Hawaii. Nasadyahan man gid nga nagkilalahay ang akun Manang kag kaingud ko kag nagpaletrato kami kaimaw sanda. Pagkatapos nag-agto paubos sa balay ni Wyatt may dara kami nga cookies kag cake para kana. Pero wara si Wyatt sa balay. Ay,te, ang lolo kag lola lamang ang gintugroan ka goodies. Istoryahanay anay kay man gabii run gid kag ako sobra kapoy gani nagpaalam na lang kami kananda. Sa sunod liwan.

Adlaw 25 Oktubre – Pag-agto sa Westbrook kag South Portland
Aga pa kami ni Manang Sally nagbugtaw kag nagpamahaw. Bag-o pamahaw exercise anay. Amo ria ang ginahimo adlaw-adlaw sa agahun pagbugtaw habang rugya tana kaimaw ko. Pagready namun nagdrive pa Turner para maimaw namun si inday Lilibeth pa Westbrook kag South Portland para man makilala na man ang amun darwa ka hinablos kag pakaisa. Sa Westbrook kami maagtu anay kag hapitun si Kristel Shane Ayson Murphy sa apartment na.

Tungod nga wara pa kami kaagto sa lugar na, g-arely lang kami sa GPS kag si Inday Lilibeth ang navigator, ako ang prinsesa gasakay lamang. Masadya, nalito gid kami kang sa marapit na ang adres ginsagap ang numero kang balay indi makita, nalampasan run kag nagbalik kami amo man gihapon indi makita ang numero. Gintawgan namun si Kristel para mabantayan na kami kag makita namun tana. Ay salamat, sa urihi nakita namun ang numero kag sa sulod pa gali ang apartment nga bilding. Nakita namun si Kristel kag ginsundan sa parking lot. Nasadyahan kami nga apat nga nagkitaay ang magkapamilya kag nagkilalahay rugya sa Westbrook, ME. Nagpalitrato kami nga apat pagkatapos nagsulod anay sa balay na kag rugto ginpakita ang sulod apartment na kag s’yempre palitrato liwan kami nga apat.

Tapos.

37 na ako ngayon. Salamat, I’m (still) alive! Hindi ko nakasanayang mag-celebrate, if that means throwing a party. Siguro dahil it comes right after Christmas & New Year. This year, bukas na ang first day of class ng bagong term at 7:30 a.m. ang first and only class ko for the day.

Anyway, I feel calm, and loved, and thought of sharing some life lessons as my way of “thank you” sa inyo, dear readers.

I drafted it during my pre-birthday retreat, which meant, I treated myself to a gourmet meal in a nice, peaceful place that is The Henry Hotel .

But between then (Jan.02) and today (Jan.05), this occurred to me: Ano pa ba ang hindi ninyo narinig, o nabasa? Ang dami kayang life lessons articles & quotes na nasi-share/tweet. So, tinamad ako, like sabi ko sa self: hindi pa fully recharged ang aking brain cells; hindi pa fully naka-reconnect ang aking kaluluwa sa aking katawang lupa. Better keep quiet.

Then today, I woke up early for my birthday treat to myself. Ang ganda nga pala talaga ng Yurakuen Japanese Restaurant. The Japanese Chef came out, and together with the kimono-clad waitresses who were genuinely nice in ensuring I have a good time, handed out a birthday cake and they sang to me “Happy Birthday.” That was unexpected, and sweet. So I resolved to, yes, I should write a blog to open the year and it should be Pangga’s 37 Life Lessons.

Part 1 pa lang ito. Totally different from what I drafted. Siguro dahil ini-imagine kong kaharap ko kayo over coffee, or tea, or lunch, or dinner. Depende sa feedback ninyo, pwede ko ituloy, o hindi :):

1. Sa pag-ibig, dapat presensya pa lang niya, nakakabusog na. In short, inspiring. Para kahit ma-discover mong may dandruff siya, carry lang – pwede namang mapa-salon o mapa-doktor ‘yan. Ang pinaka-importante, kahit mawalan siya ng isang braso o paa, love mo pa rin.
2. Sa flirting stage, h’wag i-save sa phone ang number ng lalaki. Hintayin s’yang mauna mag-text. In short, mag-reply ka lang. At h’wag naman “who u?” Tandaan ang last 2 digits. O isulat sa ‘yung small notebook o planner and kanyang number.
3. Kahit may pera ka, dapat lalaki pa rin ang nagbabayad. It’s good for his ego (and take good care of his ego). Lalo na sa first few dates. Hati na kayo kapag nag-In A Relationship status na kayo sa Facebook.
4. Kapag kayo na, at may PMS ka, stay away from your phone, o mag-deactivate sa social media. Para hindi mo siya ma’text ng 100+, o ma-PM ng mala-nobela – at telenobela na hugot mo. Mag-journal. Mag-planking. Etc.
5. A guy treats you the way you treat yourself. In short, if you want fine dining, dress. Smart casual is safe, and good food & fashion need not be expensive.
6. Marami sa mga lalaki ang biktima din ng patriarkiya. The need to appear manly for instance, o maging main provider. Kapag vulnerable siya, h’wag kant’yawan o i-bully. Gamitin mo ang pagiging Darna mo o Superwoman para maging “wind beneath his wings.”
7. May tinatawag na Man Cave-ing. Ito ‘yung space, o moment, na gusto niya lang mag-isa. Pwedeng DOTA ito. O Clash of Clans. Give him time & space. Mag-DOTA ka rin o mag-CoC. Kung inis ka pa rin dahil feeling mo deadma ka, magpa-manicure-pedicure, pati hair treatment. Go on a holiday if you can. Better yet, mag-focus ka sa work/study mo. In short, have an awesome life of your own.
8. Pwede kayong maging friends ng ex mo kapag wala na kayong hidden o natitira pang sexual desire sa isa’t isa.
9. May shelf lives (months, years – 3/5/7/10…) at stages ang romantic relationship. Bago mag-give up, o mag-let go, magandang malampasan muna ang “feel good” stage courtesy ng love hormone na oxytocin. Para may karapatan kang mag-declare kung “may forever” nga ba, o “walang forever.”

10. It’s fun to be Single. Dami kayang apps na ma-download for free at ma-enjoy. Saka it’s not you, it’s the demographic: mas maraming babae kaysa lalaki, lalo pa’t marami sa mga male professional at skilled workers natin OFW (wala akong statistics; pwede n’yong i-research). The point is, there is nothing wrong in being Single. Enjoy it, bago pa dumating ang iyong “hulog ng langit” or “that thing called tadhana.”

:):):)

1. Okey na magutom ka: sa pagkain, pag-ibig, pangarap. Actually, kailangang may gutom ka para makuha ang kailangan mo’t gusto sa buhay.
2. Mas okey na mabusog ka: sa pagkain, pag-ibig, pangarap. Nag-e-expand ang mundo mo. Mas nakakatulong ka sa kapwa. Mas kaya mong magmahal.
3. Pa’ano kung hindi ka (pa) nabubusog? Dapat tumulong pa rin sa kapwa. Sabi nga ng Tatay, “H’wag hintayin yumaman bago tumulong sa iba.”
4. Gayunman, mag-ingat: bantayan, una sa lahat, ang sarili mismo, na h’wag maabuso ng iba, at hindi rin mahulog sa drama ng pagpapaka-martir. Hello, hindi naman siguro mamamatay ang pamilya mo’t mga kamag-anak kung hindi ka agad makapagpadala/bigay. May sarili naman silang mga kamay. Hindi mo pasan ang daigdig at hindi mo rin sila responsibilidad.
5. Responsibilidad mo ang iyong sarili. Kung magkakasakit ka at hindi makapagtrabaho, kawawa ka, kawawa rin ang iyong pamilya at mga mahal sa buhay. Patawarin ang mga magulang sa kanilang kakulangan. May sarili rin silang drama sa kanilang mga magulang at kalbaryo sa buhay.
6. Responsibilidad mo rin ang mga taong nagmamahal sa’yo. Kaya kung responsable ka sa sarili mo at hindi sila nabibigyan ng problema – hindi ka pabigat – ‘yan na ang isa sa pinaka-kongkretong manifestasyon ng pagmamahal. Sabi nga ng isang kanta, “learning to love yourself is the greatest love of all.”
7. At sakali mang pabigat ka, isipin na temporary lang ‘yan. Dapat. Isipin na lang din na isa itong perfect opportunity para mapatunayan mo kung sino nga ang nagmamahal sa’yo, na ibig sabihin, naniniwala na one of these days, you’ll be great; hindi ka iniwanan, kundi tinutulungan sa mga oportunidad, gayundin, sa pag-untog sa’yo sa pader (metaphorically & literally) kung kinakailangan.
8. Totoo ang sinasabi nila na pinapaboran ng oportunidad, o suwerte, ang nakahanda. Na ibig rin sabihin, tinulungan ka ng Diyos dahil tinulungan mo rin ang iyong sarili. Na ibig pang sabihin: mag-aral nang mabuti, matuto ng practical skill/s, magpractice/training – magpakahusay. Mare-recognize ka, at mare-recognize, kapag magaling ka sa’yong ginagawa. Hindi nauubusan ng trabaho ang isang magaling na panday.

9. Kapag magaling/mahusay ka, may pera ka. Kapag may pera ka, may lovelife ka. Pa’ano mo halimbawa ma-text ang pangga mo kung wala kang cellphone at pang-load, di ba?
10. Kapag may pera ka (nga) pero wala (namang) ka (pang) lovelife, okey lang ‘yan. Darating din ‘yan. Ang importante, may pera ka. At alalahanin: pagtataksilan ka ng love mo (kasama na rito ang kapamilya, kamag-anak, kaibigan, katrabaho) dahil sa pera. Kakalimutan nila ang ilang taong tulong mo sa isang libong bigay ng politiko; sa oportunidad na makukuha para magkapera at/o makahihigit sa’yo. “Pera-pera lang ‘yan,” ika nga. Kaya h’wag mong hayaan na mawalan ka ng sariling pera. Bumagyo man at bumaha at sarado ang mga ATM, may nakatago ka sa bulsa o bag.

Salamat sa pagbasa. Heto ang link ng Part 1. Abangan ang Part 3 next week.:)

First Prize, Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature, Short Story -Hiligaynon, 2015

The short story “Amburukay” by Jesus C. Insilada is an ingenious conceptual, structural, and linguistic craftmanship that renders the magnanimity of Amburukay, the old, ugly hermit woman of the Panay Bukidnon sugidanun (epic) as nurturer of the young generation. Insilada, a Panay Bukidnon himself, created his own Amburukay out from the collective image and narrative of Amburukay, retold and popularized by the elders of Panay Bukidnon. Here, Amburukay is your familiar laon (old-maid) and ugly relative or neighbor. She carries with her the weight of her village’s expectation to be married, that is to say, to have her own child to take care of her in old age. Amburukay plotted her marriage to a considerably younger man in their village. Amburukay is joined by equally interesting and well-developed set of characters. The setting is vivid and the plot advances in a convincing causality curated toward a cathartic and cinematic ending. This is a story of grandeur and magnificence. It is brilliant in its lyricism. The wit is remarkable. It would really be unfair to Insilada if his masterful use of language will be reduced to that common lame excuse “budlay basahon” (“difficult to read”). Insilada’s domestic images and sounds evoke both nostalgia and estrangement to stories dear and real to us. This is Insilada’s own generosity: he provides breathing spaces for contemporary readers to insert, and assert, their own memories and visions in that constellation called sugidanun. Thus, the story of Amburukay lives on…

Third Prize, Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature, Short Story -Hiligaynon, 2015

Gil Montinola’s “Ang Lapsag sa Taguangkan ni Belen” is a successful storytelling in realist mode. It challenges society’s fixation in what an ideal marriage should be: faithful husband and wife in love, both fertile, will have baby. A family. The family. What if they can’t bear one? Is it reason enough for the other party to be unfaithful? To separate? Most of all, once you’ve betrayed the beloved, will you confess? The story advances in a linear fashion, with enough dexterity to establish milieu and develop characters, in an effective point-of-view, and competent language. There is maturity in approach and authenticity in tone, thus we are convinced and moved.

For inquiries, visit KasingKasing Press.

The door of Balai welcomed us.

My sister Pearl & I backpacked Baguio for two nights this February. We left Manila a day before the 30th year anniversary of EDSA, the night of Madonna’s “Rebel” concert. Victory Liner’s deluxe bus is highly recommended: the wifi worked, clean, comfy, non-stop. We covered the must-have tourist spots for Pearl’s first-time: Hill Station, Mt. Cloud Bookshop, Cafe by the Ruins, BenCab Museum, Burnham Park, Mine’s View & Good Shepherd for jams and cookies, Cafe de Batirol & a tour of Camp John Hay, strawberry picking at La Trinidad and a hike of Tam-awan Village, Forest House for bagnet & pastillas, and Narda’s.

And this post is a shout out to Baguio’s Balai Bed&Breakfast at Interior A Balacbac, owned and managed by mother-daughter team: Nanay Rose and Tess. A random click of a Facebook ad turned love at first sight, and intuition says this one is for a long haul. A case of “ohmy, it’s a small world!” Serendipity. Tess happened to be a very good friend and kumare of our lovely kababayan and UPV batchmate, who also happened to be Pearl’s college instructor. Indeed, “balai,” a Visayan word for “house”, became exactly that for us, and we were grateful.

My sister Pearl on the eve of our arrival at Balai.

Our beds in the Alba Room.

A Filipino breakfast at Balai.

I desired Japan for sakura (cherry blossoms). I came as a scholar for the Asian Conference on Arts & Humanities (ACAH2016) held at Kobe Arts Center on the first week of April. I experienced Kobe & Kyoto as a pilgrim.

My first sight of sakura on the way to the conference, along the Nunobiki Bashi River. Then during a walk to the Herbs Garden, 15 minutes away from my hotel. Three versions of a haiku-like poem came to me in Tagalog. Here’s one: Naglakad ako sa ilalim ng mga puno ng sakura./May mga karatulang hindi ko mabasa./Umaawit ang mga ibon at ito ay sapat na.//:)

I enjoyed more of sakura during the post-conference tour of Kyoto. Like this one at the Kiyomizu-dera, a Buddhist Temple which means “pure water” for beauty, longevity, success. I came home with the thought of Japan as my place of calmness. 

Tanan gilang gapamuyayaw sa dyang tag-irinit: init nga gadukut sa panit; gahagan-hagan man sa huyup kang hangin pero hay wara paghalin, gahulid hasta sa pagturog kag wara it uran halin sa mga balhas.

Nagapanghagad ang baybay.

Nagsakay liwan ako sa barko, 2GO halin sa pier kang Batangas pa-Caticlan. Liwan ko ginbisita dyang isla. Sa pensar ko, samtang rugya pa, kag bangud sa gihapon, manami kadya anang daray-ahan kag baybay para sa parigos.

Amo dya ang akun Boracay:

Langit nga nakuwadro kang mga sanga kag dahon kang niyog. Ka san-o lang, may amo ako kadya nga linya sa kahagugma: Ikaw ang akun langit: magalupad ako kanimo.

Sa likod kang estasyon kang puti nga daray-ahan, ang Bolabog. Kusug ang hangin kag balud rugya, amo nga lugar kang water sports. Nabuol ko dyang litrato paagi sa akon iPhone6 halin sa balkonahe kang sangka apartment sa mataas nga bahin kang isla, ang Tam-awan.

Paghulat kag pagsaksi kang pagtunod kang adlaw ang pag-agto rugya sa isla. Nagabanaag nga kanaryo, daw pagdaba-daba kang kalibutan, kang lupa nga nagarilitik, kag wara gihapon it uran.

Nagapungko ako sa sangka bar sa Station 3, nagainom kang lemonade, may purong kang bulak sa akon ulo – nabakal ko nga headband sa karsada, 150. Ginapamensar ko ang relasyon kang atun mga tinaga nga “nami” kag namit.” Indi magrayuanay, daw baryubay kang niyog, daw pagdukut kang taklong sa dahon kang bakhawan. Kon amo, ang nami = namit; ang namit=nami. Buut pa hambalon, wara it sala ukon raw-ay ukon kadu sa “namit”? Pero bangud kulang sa “t” ang “nami,” amo nga sangka hilway ukon bug-os tana nga tinaga nga may kaugalingon nga kahulugan kag balor luwas sa “namit,” mahambal man nga bukon tanan nga “namit”, “nami”, parehas abi kang sobra nga panginaun kang seafood sa dyang isla, ukon sobra nga pagpangalipay hasta nga mangin sakit kang lawas, ilabi na kon pati kang kalag?

Tinaga natun ang “nami” indi lamang para sa aesthetic value ka sangka tawo, bagay, butang,hitabo,kundi bilang moral value man.

Ano dyang hangin nga nagdapya kag nagbilin kadyang mga linya kanakun?

Sa tabuk, ang isla kang Panay. Halin sa Caticlan, mauli ako sa amun sa Dao, rugto sa punta. Nagaralaway dun ako sa pagpamensar kang sirigwelas kag kamunsil. Manami kag manamit dyang pamatyag kang pag-isarahanun rugya sa isla, sa tunga kang purong kang mga tawo; wara ako it mga bibig kag abaga nga ginahandum.:)

Practicing my yoga pose at sunset in Luyo beach.

At Luyo Beach in Enrique de Mararison.

The whole island is perfect for camping. It is a 15-minute banca ride from the town’s boulevard where the Tourism Office is stationed. Roundtrip cost to date is P150.00. Then there’s the P30.00 entrance fee/head. Manong Dodoy took us to an island tour for additional P50.00/head.

Hills to hike!

The sandbar, the sea, and the sailboats from Ralantawan (Viewing Point).

Aside from swimming, there are hills to hike. Tour guide is for P200.00. 

For a day and night, we were awed by the clear waters, fine rocks and pebbles, rock formations and rolling hills, and the fact we have this island in our province to protect beyond enjoyment.