“Bunga kang paghigugma sa ‘Land of Kimchi’” ni Cecil Garapan Kim

Ang akon darwa ka prinsesa, sanday Boram kag Bora.

PAN GAPSUMNIDA /NAGKITA-AY RUMAN KITA /CECIL GARAPAN-KIM
Taga-Tobias Fornier, Antique. Tapos kang BA Broadcast Communication sa UP sa Visayas sa Miag-ao, Iloilo kag Diploma in Teaching, major in English sa West Visayan State University sa Lapaz, Iloilo. ESL Teacher kadya sa Jungchul English Language Academy sa Changwon, South Korea diin tana nagauli imaw ka anang bana kag mga bata.

Bisan matuod nga buhay ron kami nagahulat kadya nga regalo, rako gihapon akon mga duha-duha ukon worries. Pamatyagan ko daw “first time” ko nga mangin iloy. Pati si banahon gina-nerbyos man ukon indi na mahangpan ang ana ginabatyag. Una na nga gin-isip:

“Masarangan ko ayhan sanda buhion?” “Masuportaran ko ayhan sanda hasta magbahol?”

Ang mga Koreano pirme guid ginaisip ang responsibilidad sa pamilya ilabi ron guid para sa andang kabataan. Amo ria ang rason kon andot wara sanda nagapadaso-daso magpakasal. Sara ka rason nga naluyagan ko sa andang kultura.

Sa first trimester kang akon pagbusong rako ako gusto kan-on. Ginadumtan ko nga kan-on ang ginisa nga monggo, linapwahan nga puso kang saging nga may tagabang, butong, mangga, fried chicken, pati serafina – rako pa. Ti anhon ko hay dya ako sa South Korea. Gin-isip ko lang nga “mind set” lang dya ang mga “cravings.” Pero daw indi gid pwede malipat-lipatan. Gasakit guid ang buot ko nga indi ko makaon ang gusto ko nga kan-on. Kabudlay gali manamkon sa iba nga pungsod.

Mga pagpati kang mga Korean angot sa pagbusong

Dapat makaon guid ako kang mga prutas kag dapli kuon kang akon ugangan nga babaye para magnami ang panit kang bata. Rako tana may gina-preparar nga mga side dish nga puro dahon-dahon. Pero hay kabudlay guid itunlon. Huod man-an ko nga maggaranon dya sa bitamina kag mayad guid sa lawas kag sa baby.

Wara labot nga wara ako it gana magkaon, bukot mayad pa ang sabor. Kontra ko guid ang dapog kang kimchi pero paborito ko guid dya kauna.

Naghugos guid akon lawas sa akon pgpanamkon. Bahul guid ang akon pasalamat hay ginpasugtan ako ni banahon nga mag-uli sa Pilipinas bisan sangka semana lang. Nakaon ko guid man ang tanan nga gusto ko kan-un. Naulian ang akon paginhawa. Lain guid ang sabor kang pagkaon sa uma nga ginbahulan ko.

Kuon kang akon ugangan, indi ako sagad hulag parehas kang pag-ehersisyo, bisan pagpanaw-panaw lang hay basi mahulogan ako. Nakita na ako isa ka bes nga naga-swing, baw gin-agtunan na guid ako sa “playground” kag kun-an nga “hajimara!” Kon kanaton pa, “indi magg-swing.” Dapat mapahimuyong lang gid ako. Bisan sa sulod balay, wara ako gina pa-obra kang akon ugangan.

Pirme ko lang mabatian sa ana baba, “nega halke, nega halke” (ako lang, ako lang). Pero kon wara tana sa balay, gakalit ako maninlo kag manghimos kang hirimuson. Bisan sa eskwelahan nga gina-obrahan ko, espesyal ang pag-tratar kanakon.

Nagapati ang mga Korean nga kon ano ang makita, makaon, mabatian, kag mabatyagan kang nanay, makaapekto dya sa pisikal nga itsura kang bata. Dapat pirme lang gwapa ang makita kag manami ang mabatian. Dapat ang pinakanami guid nga itsura kang prutas ukon ano man nga pagkaon ang kan on para mag gwapa ukon gwapo ang bata. Ang akon ugangan, ginakihad na guid ka mayad ang ginpanamkunan ko nga mansanas, peach, melon, kag sandiya. Bisan sa mga tiendahan, ginapili guid ka tindera ang pinakagwapa nga prutas.

Ini ako dapat magkaon kang pato hay basi magkulang ang tudlo kang bata.

Rudya sa South Korea, ang tanan nga nagabusong (kasado sa Koreano), makabaton kang “pink ATM card” halin sa gobyerno nga ginagamit kon magpa-check up sa doctor sa bilog nga siyam ka bulan. Nagakahulugan dya nga wara kami gasto sa pagpacheck-up. Ang health center naga-text kada bulan kanakon nga mag-attend kang yoga class ukon lecture para sa nagabusong. Mayad guid ang anda serbisyo-medikal. Sa kada agto ko sa akon OB, ginalantaw guid ang development kang bata sa sulod paagi sa ultrasound.

Nagahandum ako nga raad tanan nga nagabusong nga kababaihan sa Pilipinas makabaton man kang amo dya nga serbisyo.

Ang doktor rudya wara gasugid sa nanay kon babaye ukon lalaki ang baby. Amo ra nga daw nakibot man ang akon OB pagpamangkot ko kon san- o ko pwede maman-an ang gender kang akon baby. Pero sa urihi ginkun-an ako kang nurse nga babaye ang amon baby. Sa maragtas kang Korea, ginahandum guid nanda nga lalaki ang anda bata. Bangud nga ang kalalakihan ang nagadumara kang nasyon. Amo dya ang rason nga ang mga doktor wara gasugid kang gender kang bata sa nanay. Pero mayad ron tulad hay gaamat amat lain ang anda nga pagpati. Ang akon ugangan nga lalaki kag babaye, mas ginapili nanda ang babaye nga apo kaysa sa lalake.

Sa Pagbata

Ang mga nanay nga bag o lang kabata, gina-pakaon kang seaweed soup tatlo ka beses sa sangka adlaw sa sulod kang sara ukon darwa ka bulan. Gapati sanda nga ang seaweed soup makapadugang kang gatas kang nanay, makabulig paayad kag makapaguwa kang mahigko nga dugo sa aton lawas. Bugana dya sa calcium kag iodine nga mayad guid sa nagapasuso nga mga nanay. Amo man dya ang ginaserbe sa pamahaw kon mag selebrar sanda ka birthday. Pag-uli ko halin sa hospital, may gahulat ron kanakon nga sangka bahol nga kaserola nga seaweed soup. Ginluto dya ni ugangan kag indi ako makapangindi. Naintindihan ko ang benepisyo sa pagkaon kadya pero masum-od man kon adlaw-adlaw.

Miyeok-guk ukon seaweed soup / Imahe halin sa Google

Sa sulod kang 21 ka adlaw, wara it mabisita kanakon nga mga abyan ukon iban nga paryente hay basi malatnan ka masakit ang bata. Indi pwede mapaguwa ang bata magluwas kon magpa-immunize. Ang una nga ika-100 nga adlaw kang bata importante kag espesyal nga adlaw kananda. Pagkatapos kadya pwede ron malagaw ang bata sa gwa. Ang bata ginaputos guid ka lampin bisan pa nga doble ron ang bayo kag ginakapayan pa guid ka madamol nga kapoy. Naman an ko nga maramig guid man pagbata ko (tagramig), pero daw indi guid ako kumpurmi hay basi ma-overheat ang bata. Bisan tag-irinit ginaputos gihapon ang mga bata hay basi masip-on. Kon wara gani si ugangan sa balay, ginabuol ko ang lampin kag ang kapay hay nagaparamalhas ron ang akon bata.

Sara pa mapaang sa sulod kang amon kwarto hay may heater kag kon mabatian ko gani nga may nagbukas kang pwerta, dali dali ko putos liwat si baby. Ang ugangan nga baye ang gabulig atipan kang bata. Gapati guid dya ang mga lola rudya nga eksperto sanda sa pagbahol kang bata amo ria nga indi sanda mabais.

Ang pagpangaran kang bata bukot mahapos. Ang ngaran naga-determinar kang buwasdamlag kang bata. Ang lolo ukon ang ugangan nga lalaki ang nagapili kang ngaran kag may equivalent dya nga Chinese name. Kalabanan nga mga ngaran rudya may darwa ka syllables.

Halimbawa, BO RAM (ngaran kang akon panganay). Kag dapat ang ngaran kang pangarwa nga bata, maumpisa man sa una nga syllable kang panganay. Amo ra ang rason nga ang ngaran kang pangarwa namon, BO RA. Pwede man mapangaran kana BO MI, BO GYOUNG kag rako pa basta gaumpisa sa “BO.” Pero ang desisyon sa pagpili nagahalin sa lolo. Sa iba nga pamilya, nagabayad sanda sa “name maker” para mapiho ang mayad nga “fortune” kang bata.

Ang akon sa pagbusong kag pagbata rudya sa South Korea, makuon ko nga espesyal nga eksperyensa. Labaw sa tanan malipayon ako sa bag-o nga inspirasyon namon sa amon kabuhi nga mag-asawa. Kag kabay pa nga bugayan kami kang aton Ginuo sa pagpabahol kananda.