Quantcast
Channel: Balay Sugidanun
Viewing all 503 articles
Browse latest View live

Panawagan: Blog sa Balay kang inyong Bakasyon sa Probinsya

$
0
0

Luyo Beach, Enrique de Mararison, Culasi, Antique | gasenjo


Blog sa Balay Sugidanun kang inyong handumanan kag eksperyensya kang Bakasyon sa Probinsya

Pagsakay sa barko ukon eroplano pauli sa banwa ukon baryo? Picnic sa binit-baybay, parigos sa dagat imaw ang pamilya, mga paryente-kasimaryo-abyan? Patuklad sa bukid, panaka kang kahoy, ilabi na para sa sirigwelas kag lumboy? Pagduldol kang tikamas sa asin, pag-ikib kang sandiya, dara puropasiplat sa crush sa pihak nga cottage sa beach resort kang magpaurihi kamo uli? Night-swimming, kag ang una nga kiss?

I-blog ang duro pa nga una kag urihi sa mga handumanan kang mga bakasyon sa probinsya.

Sa Kinaray-a, 300-1000 tinaga.

Dapat may pamagat. Nami kon may abay nga picture.

Mapili ako [indi tanan nga mapadara mahimo ma-post] kag mahimo ibalik ko anay para sa rebisyon antes ma-post.

Mapili man kang tatlo (3) ka pinaka-nami kag popular nga kontribusyon para matugruan ka libro ni Pangga, kag iba pa nga sorpresa nga regalo.

I-email sa vvasenjo@gmail.com halin Marso 15 hasta Mayo 15.

Ilakip ang masunod nga mga impormasyon: Ngaran, Adres, kag hasta tatlo (3) ka interesante nga detalye parte kanimo.

Mga Bata kang Barasanan


Filed under: EVENTS & COMMUNITY-ENGAGEMENTS Tagged: Antique, BALAY SUGIDANUN, Philippine Languages

Takuri Cafe…Find It in Iloilo City! 

$
0
0

Takuri Cafe in Cuartero, Jaro, Iloilo City

Heard about Takuri Cafe from friends. So I decided to hold my lunch meeting there last Monday. I reserved through their Facebook page and received a prompt reply and confirmation.

It is located at Cuartero in Jaro. I flagged a cab from SM City and in less than 10 minutes we were there. With or without GPS, not hard to find. The neighborhood evoked the familiar yet fast-disappering “laid-back mood” of the city and so it was a welcome respite from the urbanized Diversion Road.

A Takuri of green tea that comes with maja blanca.


It serves Asian cuisines like laksa, nasi lemak, nasi goreng, fresh rolls; Malaysian coffee, and traditional Filipino desserts.

I was happy to had my fill of crabs.

Buttered crabs

Reasonable price. Homey, and intimate as it is small. They call the owner-chef Tita Daisy. I was shy to introduce myself so we had no exchange of pleasantries. Maybe next time.

The place served my purpose, we enjoyed the dishes, and lingered for a while – I’m coming back.


Filed under: CAFES, RESTAURANTS, REVIEWS & OPINIONS Tagged: Iloilo, Iloilo Cafes and Restaurant, Takuri Cafe

3 ka Binalaybay ni Dheanna Lampasa

$
0
0

Dheanna Lampasa [Litratro halin anang Facebook page]

GINAPAKILALA kang Balay Sugidanun si Dheanna Lampasa. Tana estudyante sa Grade 11 kang Barasanan National High School sa Barasanan, Tobias Fornier (Dao), Antique.

Ginpadara ni Dheanna paagi sa Facebook dyang tatlo ka binalaybay: “Nonoy nga Akun Bituon,”Ang Bug-at nga mga Tinaga sa Kagab-ihun” kag “Bungyod.” Gamay lang ang akon ginhimo nga pag-edit bangod natural nga sagad si Dheanna. Makita anang madalum nga sensibilidad (pamensaron-paghangup) kag pagka-sensitibo (baratyagon, pamatyag)sa kabuhi kag palibot, sa pagpangabuhi – nga amo ang pakipagrelasyon sa pamilya kag sa isigkatawo – kag ang ginatawag nga “life of the mind” ukon ang pag-eksamin kag pag-reflect sa mga reyalidad kag materyal nga kondisyon nga basehan kang mga eksperyensya, kag ang pagsarok rugya kang paghangup kag pagbaton para kusog kag paglaum sa adlaw-adlaw, kag sa duro pa nga mga adlaw nga maabot.

Nalipay gid ako nga mabasa dya. Isa liwan ka testamento dyang mga binalaybay ni Dheanna nga magamit naton ang porma kang pagsulat para sa mas produktibo nga hirimuon. Paagi sa pagsulat, labi natun maintindihan ang nagakaratabo sa atun kaugalingon kag palibot. Kag kon amo, mas sinaw nga basehan kang atun mga desisyon kag aksyon sa ginalaum nga mas mayad nga pangabuhi.

Hulaton ko ang labi pa nga magluto kang mga tinaga ni Dheanna.

Iloilo River |gasenjo


Nonoy nga Akun Bituon

Imawi anay ako sa akun pag-isarahanun,
Kay gatugro ikaw kalipay kanakun
Raad gani gali gintahi tupad atun mga palad
Para kon may maghalin man
Pareho kita masakitan
Indi kay ako lang.

Nonoy nga akun bituon,
Naukit ikaw sa akun dughan
Amo ra indi gid madura
Dyang pagpalangga nga nabatyagan.
Kag kun mamangkot ‘kaw
Hasta san-o gid ayhan?

Ang akun masabat:
Samtang akun pa mabatyagan
Kag samtang may bituon sa ibabaw
Nga padayon nagaigpat kang kasanag.

Sunset at San Pedro, San Jose, Antique


Ang Bug-at nga mga Tinaga sa Kagab-ihun

Taas run ang bulan
Ang dapya kang hangin
Ramig dun man
Sirum-sirum gidlang
Sa mga puno
Ang akun mabatian.

Hala! Nagapanihol
Ang ayam –
Nagadalagan:
Maiwan kita Manang?
Pamangkot ni Tere.

Dali, sulod sa kwarto
Indi maghibi;
Alas diyes sa gabi-i
Anang pirme uli,
Gaikang-ikang, kuri…
‘To run si Blaki nagsug-alaw kana
Haaay…

Lingin ruman ang amun padre de pamilya.

Ipirung ang mga mata kag buksan ang mga talinga.

Mu-ok dun si Tere sa anang pagturog,
Si Maymay wara kahulat
Sa akun kilid nagahuragok.
Nabatian ko ang mga tinaga
Nga pirme ginaliwan-liwan;
Indi run iba makasulod,
Amo nga nangin mga luha gilang.

Sige, turo lang, mga luha
Hay sarum-an, mas mangin tunog
Sa mga nahambal kag mga nabatian
Ang pagpamalo kang mga manok sa idalom balay
Sakto lang para sa kamag-an
Nga madara sa bag-o ruman nga adlaw.

Mararison Island, Culasi, Antique |gasenjo


Bungyod: Lugar kang Pagpabutyag

Ang pagpananum daw pareho man gali kang paghigugma
Kun tam-an mo kamayad nga palangga,
Nami gid ang bunga kag nagapamukadkad pa
Pero kun imo pabay-an,
Malaya kag hasta sa mapatay.

Ang paghigugma daw pareho man kag tinig-ang,
Nga kun imo mayad nga gatungan
Nagaindakal sa pagbukal
Pero kun pabay-an, nagalagdus kag bukun nami tirawan.

Ako man nagalantaw ka pispis sa Kahanginan,
Ang nagasaot nga dahon sa kakahuyan
Ang paglagsanay kang tinday sa taram-nanan.
Ang pag-ilig ka tin-aw nga tubig sa kasapaan
Napinsaran ko lang?
Mayad pa sanda daw sa libre lang…
Ako ayhan san-o?
San-o ako ayhan mangin libre?
Libre sa paghambal nga ginapalangga ko ikaw pirme
Libre sa pagkadlaw kaimaw ikaw
Libre sa pagpamati sa limog mo nga kahiridlaw.

Ginpamurot ko ang mga siuk sa palibot kag magbatang
Maglantaw sa langit
Gahulat ka uran
Para maskin magtodo pa ang akun hibi
Iindi mabatian.


Filed under: BALAY SUGIDANUN, KINARAY-A, LANGUAGES Tagged: Antique, BINALAYBAY, KINARAY-A, Philippine Languages, Philippine Literature

Ang Kaso sang Dumaan nga mga Puno ni Jonathan Davila 

$
0
0

Kahoy sa Suba


Tani may layi diri sa Negros ukon sa bilog nga Pilipinas, sa diin ang mga may malapad nga duta kinahanglan may isa ka parte nga tamnan nila sang kahoy nga dumaaan ukon ang mga gapamunga.

​Paminsara bala kun may pulo ka tawo nga may tag pulo man ka ektarya kag ang kada isa sa ila maghatag lang sang isa ka ektarya nga tamnan nila sang kahoy.​

​May mga puno nga sa sulod lang sang lima ka tuig gabunga na, pareho sang langka kag bayabas. May ara man nga sa pito ka tuig ukon pulo. Kun dumaan pareho sang almasiga kag mga lawaan siyempre malawig, pero mabakod naman nga tagkapot sang duta kag tubig.

​Matuod ang hambal sang mga tigulang nga ang panahon daw pisok lang sang mata. Kun gusto mo magbilin sang handumanan sa imo mga anak, tanum ka sang kahoy nga gapamunga kay kada saka kag singit nila madumduman ka na nila.

​Mapasalamat man na sa imo ang mga kabog kay may mga luto sila nga bunga nga kaunon. Ang mga maya kapra may pugaran. Ang mga tiwis kag pirot may duyan-duyanan nga mga tayok. Ang sagoksok may hulunan sa udto adlaw para manawag sa mga panulay nga iya makita.

​Kun gintanom mo ang ini nga puno sa kilid dalan, ay, pasalamatan ina sang nagalagaw nga mga bata pareho sa akon sang una. Grasya gid ina sa mga pakyador nga nagapanglakaton sa pagpuli kag wala sang inugbakal sang pamahaw.

​Paminsara bala ang isa ka ektarya sang puno. Sa gab-i dira gid mapasilong ang mga tikling, pakuro, pitaw, kag halo. Sa idalum sina pwede ka katakod sang duyan. Pwede ka dira kapanagu-ay, lagsanay kag shatbung. Pwede mo dira buy-an ang mga manok, karabaw, kag kanding.

​Kada tuig may kinaing ka nga prutas nga dugoson. Indi mo kinahanglan sugo-on ang kahoy para mamunga. Regalo niya ina sa imo kay gintanum mo siya.

​Kun nanutaran mo, ini nga mga bagay libre lang tanan kag indi kinahanglan nga bantayan gid sa tanan nga oras. Life attracts life. Life rewards life. Wala sang gasto. Ang liso ara man lang dira nagahulat nga itanom.

​Tani may layi lang nga amo sini. O basi may ara man gid. O basi tamaran na ang tanan kay wala man dayon gapamunga kwarta ang mga puno.

​Kalaw-ay abi lantawon nga halos ang tanan nga mga uma ginahimo na subong subdivision. Tapos ang mga subdivision kalabanan wala man probisyon para sa matuod gid nga eco-park.

​Naglabay ako sa isa ka talamnan nga ginabuldos kay himuon subdivision. Kanami sang mga balay nga gindrowing sa billboard, pero kadiutay sang tanom.

​Tani kun mahuman ini may mga kakahuyan man lapit sa children’s playground. Mas nami pa gid kun nagapamunga.​

 


Filed under: GUEST BLOGGERS, HILIGAYNON, JONATHAN DAVILA Tagged: BALAY SUGIDANUN, HILIGAYNON

Mga Binalaybay ni Cherrie Valdellon

$
0
0

Si Cherrie Valdellon, Grade 7 sa Barasanan National High School, sa una nga writing workshop kang Balay Sugidanun kang Abril 7, 2017, Biernes Santo, sa Barasanan A, Dao, Antique. Litrato ni Pangga Gen.

Naglupad ang pispis
Halin sa puno kang batilis
Kag nabatian ko ang limug mo:
Sangka panghayhay sa sapa
Nga wara nagailig.

______________________

Ang usbong kang init
Kag nagabaga ko nga mga mata
Kon ikaw gani ang makita,
Daw pantat nga gahara-hara.

_______________________

Tulad nga tag-irinit
Daw mahukas akun panit
Pamaypay mga Inday
Kay basi ikaw malupasay.


Filed under: BALAY SUGIDANUN, EVENTS & COMMUNITY-ENGAGEMENTS, KINARAY-A, LECTURES, TALKS, WORKSHOPS Tagged: Antique, BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY, Philippine Literature

Mga Binalaybay ni Mary Grace Sanguilos 

$
0
0

Si Mary Grace Sanquilos, Grade 11 sa Barasanan National High School, sa una nga workshop kang Balay Sugidanun katung Biernes Santo, Abril 7, 2017, sa Barasanan A, Dao, Antique.

Kamalig sa taramnan,
Huni kang kapispisan,
Mga karbaw sa barangtan,
Kanami sa panan-awan.

Ilig kang busay,
Daw nagapamaypay,
Dali run mga Inday,
Kag magpaindisanay.

Sa ilawod may turugban,
Sa takas may irimnan,
Diya nga pangabuhian,
Sa uma lang maagyan.


Filed under: BALAY SUGIDANUN, EVENTS & COMMUNITY-ENGAGEMENTS, KINARAY-A, LECTURES, TALKS, WORKSHOPS Tagged: Antique, BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY, Philippine Languages, Philippine Literature

Paalam, Pinalangga nga Lex ni Elma Ayson-McKeown

$
0
0

Rulubngan ni Lex. Litrato halin kay Nay Elma.

Nay Nenen/Panan-awan sa Adlaw

Mayo 4, 2017, Huwebes, pumanaw na si Lex, ang amun kuti.

Aga pa, alas nueve, pagbukas ko ka gawang para sa darwa ko ka mga kuti nga sanday Bob kag Egypt nga sa sulod balay, samtang si Lex sa guwa gapabilin sa idalum kang covered porch nagaturog. Wara ko run tana ginadara pasulod sa balay kang nagligad nga gabi-i. Mayad run ang tiempo kag indi maramig kana. S’yempre para indi run man ako mabudlayan sa paghakwat dara pagguwa kag pasulod sa balay.

Kag nasapwan ko tana nga nagahandusay. Nagabatang tana sa atubang ka nagasirak nga adlaw marapit sa round table.

Dali-dali ko gin-check anang lawas. Ramig run pero ang mga mata bukas pa gani akun ginsarado. Gahiribiun man gid ako pasulod balik sa balay kag ginpukaw ko ang akun bata nga si Louie nga nagakaturog pa. Madasig tana nga nagbangon kag magsuksok ka anang pantalon kag deretso sa guwa atubang kay Lex. Nagahiribiun man gid kami nga darwa.

Ginhakwat ko si Lex kag ginbutang sa rug nga pirme ko ginapagamit kana kag ginbutangan ko ka mga medyas ang mga kahig, kay ang may samad nga kahig may medyas run. Adlaw-adlaw ginamedyasan ko gid bisan nga mataehan kag mabasa kaihi na akun lang ginalabhan adlaw-adlaw man. Ginputos ko man sa puti nga blanket, nga pirme ko ginagamit sa paghakwat mag-cuddle kana bisan kon kaisa ang lawas may tae kag basa sa ihi na. Nagustuhan ni Lex nga gina-baby ko pagkatapos na meow. Mabatian ko lang rian ang pag-meow na, gusto na kungkungon ko kag magsakay kami nga darwa sa swing kag kantahan ko pa. Nami man gid mabatian nga happy gid tana.

Amun Ginlubong si Lex

Gin-umpisahan ni Louie magpala kang lupa nga rulubngan ni Lex pagkatapos ko putos kana. Samtang gahulat nga ilubong, nakita ko si pispis Chikai nga nagbisita kay Lex: naghapon sa lawas na. Naisipan ko magbuol ka litrato imaw na ang pispis. Abaw gahibi liwan ako nga mabatian man ang hiribion ni Louie samtang nagakarot ka lupa.

Nagsulod ako sa balay kag nag-message sa akun bata nga si Matthew kag anang miga nga si Chelsea. Pagbalik ko sa guwa, ginhakwat run ni Louie si Lex kag ginlubong.

Salamat sa malawid nga tinuig; 16 anyos nga nakaimaw namun ang mabuot kag guwapuhon nga kuti nga si Lex bisan pa nga nakagat na ako pira ka beses.

Hambal ko kana samtang ginatabunan ka lupa: “Lex, darha ang akun mga sakit kag kasubo. Imawan mo lang ako pirme sa hardin kag sa isip mabatian ko lang ang imo pag-Meow.”


Filed under: ELMA AYSON-MCKEOWN, GUEST BLOGGERS Tagged: Antique, BALAY SUGIDANUN, Panan-awan sa Adlaw, Philippine Languages

Ano Kahanda ang Imo Lugar sa Terorismo? ni Jonathan Davila

$
0
0

Ano Kahanda ang Imo Lugar sa Terorismo?
Jonathan Davila

Kun ibutang sa ginatawag nga probability ang terorismo, duha lang ka bagay ang possible. Kun matabo ini, maduguon gid. Kun indi man madayon, ang kakulba nga maskin ano oras may matabo, magapabilin sa pinsar sang tawo.

Amo ini ang ginapaminsar ko samtang ginalantaw ko sa TV ang interbyu sang isa ka tatay nga Muslim didto sa Marawi, nga nagahibi sa kalain sang buot kag kabalaka para sa iya mga anak nga ang hitsura tanan may pagkatublas.

Maskin mapakanay pa sang aton gobyerno ang sitwasyon didto sa Marawi, ining ikaduha nga sitwasyon magapabilin tubtob buhi ang mga biktima. Kalain sini batyagon kay sa imo pagpahuway ara sa imo huna-huna ang kabalaka nga basi gulpi lang may terorista nga magasunog sa bilog nga banwa, magabungkal sang pwerta sang balay maga-utod sang ulo sang imo mga himata, ukon himuslan ang imo asawa.

Kalain man batyagon nga sa mga amo sini nga sitwasyon, indi dayon matudlo kun sin-o gid ang kaaway. Tungod wala sang uniporme ang terorismo, ang aton suspetsa nagapadugang sa aton kakulba. Sa kalaparon sang sakop sang cellphone kag internet, indi na naton mabal-an kun kanday sin-o ang mga sympathizers sang sini nga mga grupo kag kun sa diin sila nga mga banas ga-agi.

Let us not forget, nga ining mga terorista, pareho sang Maute, ang ila mga lideres, kalabanan nagtuon gid kun paano ang magtuga sang gamo. Updated man sila sa social media. Kun teknolohiya ang istoryahan, sagad sila mag-ubra sang ila kaugalingon nga armas. Wala labot sini, ang ila klase sang away may samay sang indoctrination kag personal nga dumot sa ginatawag nga orderly society.

Sa isa ka pungsod pareho sang Pilipinas, mahapos kita sudlon sang sini nga mga tawo, tungod kita mismo kaninit sang aton kabalaka sa seguridad sang aton lugar, kag ang aton kooperasyon sa aton gobyerno may upod nga pagduda sa malawig na nga panahon.

Wala sang kwestiyon sa ginatawag nga combat-ready sang aton mga military. Ang aton mga kasuldaduhan beterano sa ground fighting tungod sa aton history, napuno kita sang mga rebelyon sa tanan nga aspeto. Rebelyon nga indi matapos-tapos maskin ano nga peace talks. Pero ang terorismo lain nga klase sang gamo nga nagakinahanglan na gid sang aton sibilyan nga kooperasyon maskin ang aton pagsalig sa aton mga opisyales indi gid hugot.

Samtang ginasulat ko ini nga opinyon, didto sa Afghanistan may isa ka suicide bomber nga nagdrive sang iya salakyan sa tunga sang isa ka distrito kag ginpalupok ini, 80 ka tawo ang patay, 350 ang pilason. Ikumparar ina sa statistics didto sa Marawi.

Kun kis-a masiling ka nga, kalayo man sato kag imposible ina nga matabo diri sa amon kay peaceful man kami. Ikagat sa kahoy, hambal sang mga tigulang. Ang paborito nga target sang mga terorista, ang pinakahapos nila atakihon, ang mga lugar nga ang mga tawo wala gapasilabot sa seguridad maskin sang ila gamay nga purok.

Let us admit, nga sa kalabanan, gasala kita kun ara na.

Bilang isa ka maestro, suggestion ko nga tani, sa tanan nga mga eskwelahan, may pulis nga magalibot sa aga, udto, kag hapon. Suggestion ko man nga tani wala labot sa fire drill, earthquake drill, tsunami drill, may drill man kita kun may maatake nga mga terorista kag iban pa nga klase sang mga amok kag lain ulo.

We have to combat terrorism with information campaign and social awareness. Indi kita malipat nga as always ang pinakabaskog nga intelligence nagahalin sa mga sibilyan nga mgay pagkabalaka sa ila banwa.

Maskin diin lantawon kangilidlis sang terorismo. Pahilayo lang, ikagat sa kahoy.


Filed under: GUEST BLOGGERS Tagged: BALAY SUGIDANUN, HILIGAYNON, Jonathan Davila, Mother Tongue, Philippine Languages

2 ka Binalaybay ni Jubelea Cheska Copias

$
0
0

Abre-Klase

Gaturuk ako sa kalangitan,
Sa mga bituon nga nagaigpat,
Patapos run ang bakasyon,
Abre-klase ruman rum-an.

Sangka semana gid lang ag nabilin,
Maeskwela ruman kita,
Mabugtaw ruman kit aka aga,
Uniporme kag sapatos liwan mabida.

Ginakarat ako mamati ka leksyon,
Garing may kulba sa akun dughan,
Ano liwat ayhan ang mga panghangkat?
Akun bala dya tanan masarangan?

Sige lang, pabay-i ang mga duha-duha:
Panumdumun ko na lang,
Ang handum ko nga ralab-uton –
Daw bituon nga buhay run ginatangra.

Sa Pag-untat ka Uran

Nagturo ang uran sa atup
Kag nadumduman ko ikaw.
Ahay, daw ka san-o lang,
Imaw pa kita rugya sa uma.

Tupad ko ikaw nga nagakanta
Rugto sa banglid diin ang hangin ramig.
Kar-on nahidlaw ako sa imong yuhum,
Kag gusto ko nga mag-uli ka run.

Naghinay ang uran, hasta nag-untat.
Napensar ko: pabay-an ta gid lang ikaw,
Hay bisan gani ang baskug nga uran
Nagaligad.


Filed under: BINALAYBAY, GUEST BLOGGERS, KINARAY-A Tagged: Antique, BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY, Jubelea Cheska Copias, Philippine Languages, Philippine Literature

“Pihak-Balay”, Binalaybay ni Dheanna Lampasa

$
0
0

Pihak-Balay

Ang kaldero sa pihak balay
Naglagting pa gid:
Adlaw ruman kang mga luha sa pag-ilig.

Palagyo sa binangon,
Panago sa dalum ka lamesa,
Bayai ang tinig-ang,
Dalagan! Singgit kang tabang!

Kada Sabado gidlang ang misa,
Ginasermonan ang makaluluoy nga asawa,
Wara’t mahimo kundi maghipos gid lang,
Ang luha sige paturu-a lang.

Galagsanay palibot sa andang balay
Wara’t untat. Wara’t pahuway.
Ang kabuhi sa pihak, san-o ayhan matawhay?


Filed under: BINALAYBAY, GUEST BLOGGERS, KINARAY-A Tagged: BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY

Ang Bubon nga Sira-an ni Efren Ysulat

$
0
0

Litrato ni Pangga Gen | Bukon dya ang Sira-an nga ginasugid sa binalaybay.


ANG BUBON NGA SIRA-AN

Tubudan sa Igkabagti kang Minuro Eke, Sira-an kun tawgun
Sa ingud mal-am nga mangga kag puno ka lunok sa takas’ naayun
Nagatugro`kang landung sa mga tawo kon ano ang himuon
Lugar nga bugay kang Ginoo buhay run nga katuigun.

Amo ang lugar nga mariit sa baryo kang Cato-ogan
May mga nahitabo nga katingalahan budlay ma intiendihan
Nagasinugdanay nga mga tawo pero andut inde makit-an
Kon ma tiempuhan, pabay-an lang, basi ang dungan masab-an.

May dadoy galangoy sa idalum wara pag bahol ang lawas na
Ang orang mga pula daw sinigang ginlaktan kang laswa
May sili pa gani pero talagsahun mo lang makita
Wara it naga bugno budlay run magka sabid ka pa.

Tubod’ nga nagailig daw asopre ang sungaw kun dap’gan
Alabaab nga tubig manami marigus kapin pa kon nagauran
Puwde man imnun amo lang garing marupait kun lab-ukon
May naga pangayaw rigus hay kuno ang tubig may bulong.

Nangin saksi gid tana kang amon pagkabata asta magkakalagun
Hay amo ang sentro nga lugar sa pagsagud kang mga hayup namon
Ginapara-imnan, kag sa ingud turugban karbaw kun mainit dun
Gapalibot nga buri kag kahoy, mga sinagud sa sirong ginakug-ong.

Ang mga babaye sa palibut gatumpok ang mga ralabhan nanda
Kun may marigus saruk lang kag mag buhos sa rayo gawa
Angud inde ma piskan ang binunlawan kang gapanglaba
Mag-inum karbaw kag baka haw-as anay basi manungay pa.

Sa fiesta kag ponsyon inihaw nga baboy kag baka sa bubon limpyuhan
Tubig ginakarusa ibuta sa tadyaw panghimus kun may okasyun
Kag ang pangbunyag ka mga tanum sa hardin para inde malayung
Manggad sa bubon hanggud ang kapuslanan nga naagum.

Taga-Minuro Eke may duro gid nga nahimuslan sa bubon
Halin kato any asta tulad, sa tion kang kabudlay kag mahimayaon
Engkantado nga lugar, nangin tulay sa pag-uswag permi hinumdumon
Pinasahe` nga tubudan nangin parte kang kabuhi natun.

[30 Hunyo 2017]


Filed under: BALAY SUGIDANUN, EFREN HABAN YSULAT, KINARAY-A, LANGUAGES Tagged: BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY, Philippine Languages

Sa Ulan, Ngayong Mga Araw

$
0
0

Ulan kuha mula sa loob ng bus patungong Banaue (iPhone kuha ni Pangga Gen).


Sa Ulan, Ngayong Mga Araw
Genevieve L. Asenjo

1
Nagsasalita ang ulan sa kidlat at kulog,
May mga pakpak man ang iyong mga paa
Hindi ka makakauwi nang maaga.

2
Para kang nagising bigla sa iyong buhay.
Sa iyong isipan, ang mga anghel, santo’t santa.
Dumagundong ang nasaulo mong mga panalangin.

3
Nagsalikop ang iyong mga kamay at daliri.
Parang mga tubig sa magkabilaang kanal –
Sa pagtatagpo, nakabuo ng baha sa kalsada.

4
Tumatakbo ka palayo sa iyong sarili
Na parang ikaw ang dahilan ng bagyo’t baha.
Sa dulo ng iyong dila, ang pagsamo ng kaligtasan.


Filed under: BALAY SUGIDANUN, FILIPINO, LANGUAGES, WRITINGS Tagged: BALAY SUGIDANUN, GENEVIEVE ASENJO, Philippine Literature

Call for Submissions: FERN GARDEN 2 (Women Writing in the South)

Ang ‘Birdshot’ ni Mikhail Red sa Pista ng Pelikulang Pilipino (PPP)

$
0
0

Movie Poster mula sa Facebook.

Tagumpay ng triangular na desinyo ng pagkukuwento ang ‘Birdshot’ ni Mikhail Red. Pero hindi ito ang triangle ng tradisyonal na narrative structure na beginning-middle-end. Triangle ito saan pantay na umuusad ang kuwento sa pagsagot ng misteryo ng mga nawawalang pasahero ng isang natagpuang abandonadong bus patungong Maynila sa parallel na kuwento ng mag-amang Diego (Manuel Aquino) at Maya (Mary Joy Apostol) at ng mag-partner na pulis na sina Mendoza (John Arcilla) at Domingo (Arnold Reyes). Pinagtagpo sila ng Haribon, ang agila na nabaril ni Maya at siyang iniimbestigahan ng dalawang pulis.

Mahuhuli ba si Maya at mapaparusahan? Ito ang misteryo sa personal at domestikong level na nagpapausad ng kuwento; nag-subsume ng misteryo ng bus na nagdadala sa atin sa koruspyon sa ahensya ng kapulisan dahil ang misteryo ng bus ay kaso ng Hacienda del Carmen vs. mga magsasaka na isang usaping pambansa at unibersal na tema.

Dadalhin tayo ng triangular na desinyo ng pagkukuwento sa apex nito. Pasabog ng manunulat-direktor kapwa sa intellectual at affective na level dahil epektibo niyang nagamit ang visual language ng pelikula sa pag-evoke ng mythical symbol at power ng agila bilang giya sa [magiging] moralidad at etika ng kanyang tauhan sa ‘moment of truth’ ng/sa misteryo ng bus. Kung ano ito, panoorin n’yo:)

The End. Hindi na kailangan ng falling action. Inverted triangle. Wow. Para ka nga namang nabaril. Bull’s-eye.

Sulat-kamay: biswalisasyon ko ng narrative structure ng pelikula.


Filed under: BALAY SUGIDANUN, PELIKULA, REVIEWS & OPINIONS Tagged: BALAY SUGIDANUN, Birdshot, Mikhail Red, Pista ng Pelikulang Pilipino

‘Indi Natun Kinahanglan kang Duro nga Tinaga sa Atun Tunga’ Zine sa #ZineZoned3: Iloilo Zine Fest 2017

$
0
0

Sa Sabado run, Agosto 26, 2017, halin sa alas 9 sa aga hasta 9 sa gabii sa Robinsons Place, Iloilo!

Sa tigayon kang Hubon Manunulat & Kasingkasing Press.

P100.00 | Black & White | Available Onsite
P250.00 | Colored | Print by Demand

Dya ang una nga Zine kag ginhimo naton para mas mangin accessible ang sinulatan ni Pangga Gen sa kasarangan nga presyo nga P100.00. Kolaborasyon sa ilustrador nga si Isabel Tan. May size nga 1/2 kang regular bond paper kag black & white photocopy. 25 kopya lamang para sa dyang event. Ang inyo suporta magabulig kanamon sa pagpadayon printa para sa sunod kag duro pa nga aktibidades naton.

Rugya ang darwa ka pahina nga sample:

Binalaybay ni Pangga Gen | Ilustrasyon ni Isabel Tan

Binalaybay ni Pangga Gen | Ilustrasyon ni Isabel Tan

Kitakits!


Filed under: BOOKS, EVENTS & COMMUNITY-ENGAGEMENTS, WRITINGS
img_8151

“Mga Tion Pareho Sini” ni Jonathan Davila

$
0
0

Mga Tion Pareho Sini
ni Jonathan Davila

May mga ti-on nga pareho sini,
nagadapya ako didto sa baybay,
sa mga ginsulat mo sa balas,
sa ginhurma naton nga mga palasyo.

May mga ti-on gid nga pareho sini,
talimbabatang ang dughan, nagalupad
pauli kun hapon sa bato nga hulunan
kag nagakapung-aw sa tanan
nga tumalagsahun kag manami
nga natabo sa ila didto sa isla.

Pero mga dapya man lang ini sang tion,
kag indi sa tanan nga oras.
Sa dalayun may nagakaanad
sa katugnawon, sa pagpanglakaton,
pagbugsay nga gaisahanun.

Kag maskin madugay, nagaabot man gid gali
ang isa pa ka ti-on kag adlaw pareho sini,
nga ang binalaybay maskin pa hagarun
sang manaya-naya nga huyop sang hangin,
mabatas ko nga gapuson kag ipiyung ang kamingaw
sang sa bangonon kag pailigun nga may luha
ang pila ka nahut nga tinaga parte sa imo,
nga panasun man lang dayon sang mga balud
kun manultol na ang taob.


Filed under: GUEST BLOGGERS Tagged: BALAY SUGIDANUN, BINALAYBAY, HILIGAYNON, Jonathan Davila, Philippine Languages

Domingo Ti Aga sa Taft Avenue ni John Iremil Teodoro

$
0
0

KUON KANG KATAW / JOHN IREMIL E. TEODORO / Ginbata kag nagbahёl sa baybayёn kag taramnanan kang Maybato Norte, San Jose de Buenavista, Antique. Sangka premyado nga manunulat, awtor tana kang pulo ka mga libro kang mga binalaybay, sugidanёn, kag sanaysay sa Kinaray-a, Filipino, Hiligaynon, kag Ingles. Miyembro tana kang Executive Board kang Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL). Tana ang Bise Presidente kag Kalihim Heneral kang ORYANG: Katipunan ng mga Gurong Filipino para sa Bansang Filipino. Nagaestar tana kadya sa Syudad Pasig.
(Credit sa Portrait kang Manunulat: FUSIN).

Domingo Ti Aga sa Taft Avenue
Ni JOHN IREMIL TEODORO

SAMTANG ginasëlëng ko ang mga sarakyan nga nagaaragi sa Taft Avenue kag ang mga tren nga nagapundo sa Vito Cruz Station sa ibabaw, ang Maybato ang ginapanëmdëm ko. Bëkën ang Maybato kadya kundi ang Maybato kato kang bata pa ako.

Nagapamahaw ako sa McDonalds sa ingëd kang La Salle. Tëngëd hay Domingo kag pasado pa lamang alas-otso sa aga, isut gawa ang tawo. Kon weekdays kag bisan asta Sabado, alas-siyete pa lamang sa aga nagagirinëtëk kag nagagirinual rën ang mga tawo. Wara ako manamian sa mga karan-an nga duro tawo kag gahëd. Sangka sumpa dya kon rëgya ikaw sa Manila. Amo ria nga talagsa lang takën nagaagto sa mga mall. Mas gusto ko magpakuribëng sa akën condo rëgya sa Taft ukon sa kuwarto ko sa balay rugto sa Pasig.

Pero kaina, daw ginatamad ako magraha kang pamahaw. Wara abi ako nag-uli kadya sa Pasig hay ginbëël rën ni Sunshine ang mga ralabhan ko kagabii. May rali abi kar-on sa hapon sa EDSA Shrine kag basi matrapik ako. Aragyan dya pauli sa amën sa Rosario. Tëngëd kinahanglan ko magbakal kang mga bulong ko nga pang-maintenance sa Mercury Drug sa kilid kang St. Benilde, napanëmdëm ko nga magtabok rën lang pa-McDo pagkatapos para rugto mamahaw. Tutal Domingo man kag siguro isut ang mga tawo. Nahidlaw rën man ako sa longganisa kang McDo.

Rakë gid man mga bakante nga lamesa pagsëlëd ko. Sangka tawo lang ang nauna kanakën sa counter. Ang lamesa nga nagaatubang sa Taft ang ginpili ko. Kag amo to, nadëmdëman ko ang Maybato kang kabataan ko.

Namit ang longganisa kang McDo. Bëkën lang garing healthy kon adlaw-adlawon. Namit ang garlic rice. Mayad hay napënggan ko ang akën kaugalingën nga mag-order kang sangka extra. Trying hard ang Katáw nga magniwang. Nadëmdëman ko ang kalukalo ni Nanay Dang-Dang, asawa kang pakaisa ni Tatay nga si Tatay Pidi nga ang balay sa binit-baybay.

Kasra rugto ako sa balay nanda kag gusto ko magkaën kang kalukalo. May bahaw pa sa kaldero nanda sa dapog pero wara it mantika. Tëngëd hay gusto ko gid kang kalukalo, ginkalukalo ni Nanay Dang-Dang ang bahaw kag ginwiriwiskan lang kang tubig kag asin hay wara it sëlëd ang lapád nanda nga ginabëtangan kang mantika.

Nalipat rën ako kon ano ang dapli. Siguro binuog nga hawol-hawol ukon pinamarhan nga tamban. Ukon basi pinaksiw man nga sigisigi nga kontra ko gid kon amo dya ang dapli sa balay. Pero kon sa balay ako nanday Nanay Dang-Dang kag Tatay Pidi, daw namit man dya gali idapli.

Samtang ginasëlëng ko ang Taft Avenue kadya nga Domingo ti aga, klaro ang laragway kang dapog nanday Nanay Dang-Dang sa akën paminsárën. Makita ko pa ang kuron sa kilid nga buta kang asin, pati ang natumpok nga abo sa kilid. Daw masimhutan ko pa ang bag-ong bis-ak nga paklang nga garatong nga nahantal sa itaas kang dapog. Mabatian ko ang hëyëp kang hangin halin sa dagat sa mga dahon kang tag-asan nga niyog sa palibot. Kag ang balëd sa baybay, daw nagalinagabëng. Siguro nagaburubagyo kang hapon nga to kang ginparaha ko si Nanay Dang-Dang kang kalukalo bisan wara it mantika.

Matapos ako magpamahaw, napensaran ko nga sëlngën kon rëgyan rën ang tawo nga nagabaligya kang bayabas sa binit kang kudal kang Rizal Stadium. Mëgë lang dya nga paranawon halin sa McDo. Rugto gid man tana. Buta ang anang kariton kang daragkël nga mga bayabas nga ang kalagtëm daw nagakanang-kanang.

Ang tag-P60 ang ginpili ko. Bag-o kuno abot dya. Mas bahël dya kaysa akën inëmël. Darwa ang ginbakal ko. Ginpamangkot ko ang laki kon diin pa naghalin ang mga bayabas na. Sa Cagayan de Oro kuno. Rayë ba. Mas rayë pa kaysa Antique.

Nagbëg-at ang itëm ko nga tote bag. Hinay-hinay lang ako sa pagpanaw pabalik sa condo. Naagyan ko liwan ang McDo. Bag-o ang entrance kang La Salle sa South Gate. Siyempre sarado.

Nagakanang-kanang kadya nga aga ang kaputi kang maambëëng nga La Salle Hall. Ang dumaan nga building kang La Salle ng nalista sa sangka libro kang sanglibo nga mga pinakamaambëng nga building sa bilog nga kalibutan. Kon Lunes kag Miyerkoles, nagaklase ko rëgyan.

Kon sa Maybato lang ako kadya, nagapanaw-panaw siguro ako sa bibian kang baybay. Kang gamay pa ako, mga amo dya oras nagatakas si Tatay Pidi imaw ang iban pa nga mga mangingisda sa Maybato. Man-an mo kon duro sanda dawi hay namit gid ang ngirit ni Tatay Pidi bisan rayë pa. Makauli ako nga may bitbit nga tinuhog kang mapulapula nga bukáw-bukáw.

Kadya garing, nagagirinëtëk rën ang mga balay sa kaniyugan kang Maybato. Pira rën ka tuig nga nagtaliwan sanday Nanay Dang-Dang kag Tatay Pidi. Darwa rën ka tuig ang nagligad kang urihi ako makarigos sa baybay rugto. Daw lang-ëg rën ang tubig kag nagalatab sa panit kang dagat ang gasolina kag lana halin sa mga daragkel nga pumpboat nga pangisda. Nangatël ako kag nagtakas dayon.

Masëbë man daad. Pero nalipay man ako gihapon nga sa mga Domingo ti aga pareho kadya rëgya sa Taft Avenue, mahimu ko man gihapon balikan sa akën kasingkasing ang Maybato kang akën matam-is nga kahapon.

[Nobyembre 5, 2017
Tore kang Katáw]

Narito na ang “May Tiktik sa Bubong, May Sigbin sa Silong”: Saludo sa Salubong

$
0
0

Kasalukuyang Libro sa Sofa.

May Tiktik sa Bubong, May Sigbin sa Silong: Antolohiya
Allan Derain, Patnugot.
Disenyo ng Pabalat: Julz E. Riddle.
Lungsod Quezon: Ateneo de Manila University, 2017.
308 pahina. P425.00.

Hindi ito rebyu. Higit na isang pag-e-endorso. Dahil kaligayahan at karangalan ang maging kontribyutor dito, kasama sina: Alvin Yapan, Julian Hangin Guieb, Edgar Calabia Samar, Rogelio Braga, Marco V. Lopez, Chuckberry J. Pascual, Allan Popa, Frank Cimatu, Eli Rueda Guieb III, Christoffer Mitch C. Cerda, Larisse Mondok, Gigi Constantino (may guhit ni Ara Villena), Julz Riddle, Mark Angeles, Rowena Festin, Mayette Bayuga, si Allan Derain mismo, at ang akda ng mga yumaong sina Carlos Arejola, Nick Joaquin, at Severino Reyes (Lola Basyang).

Maliban, at higit pa sa kahanay na mga kontribyutor, isang modelo ang antolohiya sa kung paano – dapat, sa aking paniniwala – gumawa ng isang antolohiya: historikal. Kaya rin, napapanahon. At napapakita nito ang pagiging timeless at unibersal. Ito ang isa sa mga nagawa ni Derain. Bulas nga sa blurb ni Gilda Cordero Fernando: “Fantastic research!”

Hindi lamang kontemporaryong aswang si Derain, isa siyang monghe sa kanyang iskolarsyip, panulat, at guhit, sa panahon na talamak ang pagsasa-antolohiya sa tinataguriang “hot” at/dahil “profitable” na mga tema tulad ng extra-judicial killing, Marcos, Duterte, at, oo, ang mga aswang, bampira,duwende, tikbalang, tiyanak dahil, hello, Vampire Diaries, Stranger Things

Sinikap kong lagumin ang antolohiya. Ngunit higit na malinaw at epektibo ang sipi na ito:

“Crime reportage ni Nick Joaquin sa magkakapatid na minasaker ng sariling mga magulang dahil sa paniniwalang aswang ang mga ito. Mga bahagi ng memoir ng CIA agent na nagsasalaysay sa kung paanong ginamit ang aswang sa isang operasyon laban sa mga Huk. Kuwentong aswang ni Lola Basyang pero magdalawang isip muna bago ikuwento sa mga bata. Mga siyentistang nakadiskubre sa kung ano talaga ang nasa loob ng mga manananggal na magdudulot ng kanilang pagiging mga manananggal: aswang na may masahistang jowa; aswang na dating miyembro ng CAFGU; fashionistang aswang; pakpak na aswang, at iba pang mga kaaswangan sa indibidwal at kolektibong imahinasyon, Nais suungin ng antolohiya ang sanga-sangang paghihiwalay sa aswang, sa kanyang paglipad at pagtawid sa iba’t ibang mga panahon at espasyo, sa kanyang pagparoo’t parito sa kung saan-saang sulok at tagpo ng kasaysayan.”

Isang kuwento ang kontribusyon ko na may pamagat “Ang Felicidad Project.” Si Felicidad ang pangalan ng aswang sa/ng aking kabataan sa bayan ng Dao (ngayon Tobias Fornier) sa probinsya ng Antique. Sa loob ng mahabang panahon, nabansagan ang aming probinsya bilang lugar ng mga aswang, katulad ng probinsya ng Capiz (na sumubok mag-launch ng “Aswang Festival” ngunit hindi nakalipad dahil tinira ng simbahan sa una pa lang nitong “kakak”; may basa rin dito si Derain sa Introduksiyon) at ng Dueñas, Iloilo, dahil sa notorious na si Tinyente Gimo (dahil oral na kasaysayan, lumalabas din siya bilang si Kapitan Gimo sa ilang versyon). Ginawa siyang panakot sa amin ng matatanda noong dekada otsenta. Sa antolohiya, malalaman ninyo na higit pa sa mga bata ang tinakot ng kuwento tungkol kay Kapitan/Tinyente Gimo.

Naniniwala ba ako na may aswang nga? Isang sagot ang “Ang Felicidad Project” sa sarili kong paghahanap ng saysay at kahulugan sa naging stigma ng bansag na “aswang” para sa aming mga taga-Antique. Halimbawa, sa alingawngaw ng mga komento katulad nito: “Taga-Antique ka? Di ba maraming aswang doon?” Sa iba’t ibang kuwento ng mga kababayang kasambahay sa siyudad na pinagdudahang “aswang” nga dahil galing Antique, o hindi natanggap sa trabaho dahil “baka aswang” dahil taga-Antique. Isa ring komentaryo ang kuwento sa appropriation ng mga mitikal na karakter tulad ng aswang, hal. sa industriya ng gaming. O marahil, sa mga posibilidad ng paglagpas at pagwasak.

Narito ang basa ni Derain sa “Ang Felicidad Project”:

“Malikhaing paglalaro o paglalaro sa pagkamalikhain, o mas tiyak sabihing isang game app ang naging tugon ng magsing-irog. Ang sabay nilang pag-aabang sa hatching ng Screaming Uwak. Na kalaunan sa gitna ng ating pagbabasa ay maaari ding maging isang aswang dahil kinakain nito ang realidad sa buong naratibo. Sa dulo, mapapaisip tayo kung alin na rito ang tunay at simulated. Nasaan na rito ang totoo? Ang ‘pangga’ ban a tinutukoy na naging kaeskwela sa lit class, totoo pa rin ba ito? At si Felicidad? Okasyon lang ba siya ng tauhan para maging lunsaran ng desinyo para sa isang laro? Paano nagiging aswang ang aswang sa isang hyperrealist na pagsasamundo kung saan maging ang aswang ay nilalamon ng sariling espasyo?” (5)

Kung gusto mong matakot at mamangha, para sa iyo ang antolohiya na ito. Higit sa lahat, kung gusto mo ng inspirasyon. Wala akong duda na mauunawaan mo ako sakaling mapasa-kamay mo na ito.

Maligayang pagbasa!

“Mga Suki” | Pen and Ink ni Allan Derain |2017

“Unli-rice ni Mang Juana” ni Joseph Galedo

$
0
0

“Sunflower kang Bucari”


Unli-rice ni Mang Juana
ni Joseph Cezar Murillo Galedo

Tanan kita nagahandum nga makita ang tawo nga gintuga kang Ginoo para kanatun. Kalabanan nga dya destiny ukon tadhana. Amo man dya ang handum ni Juana. May mga adlaw nga nagalupad ang paminsarun ni Juana ka panumdum kon san-o na ayhan makilala ang ana nga one true love. Kanami kang yuhum-yuhum ni Juana kung ana mapinsaran ang pagkaptanay kang anda alima, ang pagduktanay nanda kang andang mga pungyahun, ang andang paglantaw sa mata kang sara kag sara.

“Juan! Sunog dun ang pinirito mo! Sin-o bay karia ang mabakal kang sunog? Maan lang ah, aga kaw pa nagatanga-tanga dyan. Abi unaha anay ang mga gina ubra mo imbis nga kung anu-ano ang ga sulud sa paminsarum mo.”

“Nay, Juana, Jua-na.”

Indi dun bag-o kay Juana nga aga pa makaraan ni nanay na kay aga pa pirme natulala samtang nagaraha kang dapli nga inugbaligya nanda sa karinderya sa tubang kang balay da. Mayad man kay sa tubang kang eskwelahan ang anda nga karinderya, pirme raku ang nagabakal kapin pa kung tag-irigma. Luwas sa namit nga raha ni Juana nga sara sa mga rason nga nagabalik-balik gid ang mga kustomer kag suki, pirme ginalingaw ni Juana ang mga nagabarakal amu ria nga tama gid ka gahud ang andang puwesto kay nagalabaw gid ang kadlaw kang mga tawo.

Mga alas singko palang sa kaagahun naga-agtu si Juana sa tindahan kag mamakal kang mga rekado nga ana kinahanglanun sa mga irahaun nga mga putahe sa karinderya. Ginahungud man nana nga mag-agi pirme sa tubang kang balay kanday John Paul kay sa amo man dya nga oras naga-rigos si John Paul sa bumba sa tubang kang andang balay. Aga pa makita ni Juana ang gina-handum na nga lawas ni John Paul, puwera dun lang kung Sabado kag Dominggo. Si nanay pirme ni Juana ang nagapanindahan kung Sabado kag Dominggo kay ginatamad si Juana mag bugtaw nga tama ka aga kag wara lang man ti madangtan. Pero kung nalian gani nga madakpan ni John Paul nga ginatiid-tiid tana ni Juana samtang garigos, dayon na man sagi ka tubang sa ginatindugan ni Juana kag magpawala nga daw wara lang tana kamaan nga rugyan si Juana nagasagi ka panago. May sangka beses nga nag santuanay ang andang mga mata. Lawid ang andang mulalungay kag daw ginahigup kang karilibog nga lantaw ni John Paul ang malumanay nga tagipusuon ni Juana. Amo man ang sunod kang mata ni Juana samtang ginahimas-himas ni John Paul ang anang liug, panaug sa anang dughan, panaug sa maskulado nga busong hasta sa anang—

“Araguy!”

“Hoy! Ano oras dun dya? Abi pag panaw dun to sa tindahan. Durupi!”

Sa pagka-dimalas ni Juana. Imbis nga ang ginaasam-asam na nga laswa ang makita aga pa, ang tsinelas tana ni nanay na ang nagsugalaw kana. Pagkabalik ni Juana halin sa tinda, bira-bira dayon ka panghimus kang rarahaun kay tama gid ka saku. Wara lang kamaan ang nanay na nga amu ra pirme tulala ang anang bata samtang nagaraha hay si John Paul lang ang pirme sa sulud kang paminsarun na. Pirme na ginahulat nga mag-abot si John Paul kay suki man tana sa karinderya. Kada mag-abot gani si John Paul gina agaw na gid kay nanay na ang luwag kay gusto na nga tana gid ang ma galo para kay John Paul. Dayun man ang yuhum ni John Paul kay Juana nga amu man ang nagapapula kang pungyahun ni Juana.

Abril dun kag amo man ang pagtapos kang klase kang mga estudyante. Aga pa sa gihapon nagabugtaw si Juana para manindahan pero ginaagwanta na lamang bisan hindi na makita si John Paul nga nagarigos sa tubang kang anda nga balay. Medyo luya dun man tana mag atupag sa mga nagabakal sa karinderya kay husto sa mga traysikol drayber lamang ang naga-igma kananda kay wara dun ti klase.

Uso sa mga agi ang pag-ilis kang ngaran kapin pa kon gabi-i. Makabati kita kang “Kristof sa aga, Kristine sa gabi-i”, ukon “Carl sa aga, Carla sa gabi-i”. Pareho man ka dya ang sitwasyon ni Juana. Naga-iba ang persona ni Juana kag naga-iba man ang panurukan kang tawo kana. Kang nag umpisa ang bakasyon, medyo naghina ang benta kang karinderya nanday Juana amo ria nga nagpangita si Juana kang iba nga pamaagi nga makabulig ka pangita kang kuwarta para sa pang adlaw-adlaw nanda nga garastuson. Sara sa mga ginasudlan ni Juana ay ang Miss Gay Pageant sa anda nga barangay, kon kis-a bisan sa pihak nga mga kabarangayan gina-agtunan gid ni Juana para lang makapangita kang kuwarta kag makabulig kay nanay na.

Nag-intra si Juana sa Miss Gay sa anda nga barangay nga may pagsarig nga anang madag-an ang una nga padya. Nagbaka-baka si Juana kag gintugro na ang tanan nana nga ikasarang garing ikatlo nga padya lang ang ana nga nadag-an. Pero pagnaog na sa entablado wara ti bahid kang kapirdehan and hitsura ni Juana kay nagbulus ang hindi matago nga yuhum kang ana nakita si John Paul nga nagsugalaw kana sa anang pagpanaog.

“Guwapa-guwapa kaw ba, Juana.”

Nagtatak ang amo dya nga mga tinaga sa paminsarun na Juana. Dayon ginkaptan ni John Paul ang mga alima ni Juana. Hindi makapati si Juana nga nagatabo ang mga eksena nga ginadamgo lang nana kang san-o. Sa tubang na dun ang ginahandum na nga laki, ang laki nga sulud kang anang mga pantasya sa kagab-ihun, ang laki nga wara pag paturog kana ka paminsar, kadya sa atubangan na run. Hindi makapati si Juana sa mga nagakratabo kay bukut lang ti amo to nga gab-i natabo kundi pirme dun rugyan si John Paul nga nag suporta kay Juana kada mag-intra tana sa mga Miss Gay pageants sa iba nga kabarangayan. Hindi man mauli ni Juana ang una ng padya, kampyon man tana sa gihapon sa mga nadag-an na nga korona kada mag butwa ang bulan sa langit.

Sa sigi-sige nga imaway ni Juana kag John Paul, nag-abot man sa punto nga nangluyag si John Paul kay Juana. Siyempre, kay buhay dun dya nga handum ni Juana, wara na dun gin pabuhay kag dayon na nga ginsabat si John Paul. Kada gabi-i sanda nagalagaw-lagaw sa taramnanan nga nagakaptanay ang mga alima. May tion nga bilog ang bulan sa kalangitan kag naghuyup ang maramig nga hangin, dungan kang paghapay kang mga paray ang pagdunglay kang andang kalawasan. Kanami kang pagkupu-kupu kang darwa samtang nagalantaw sa malapad nga kalangitan nga buta kang gaigpat-igpat nga mga diamante. Si Juana nagabatang sa dughan ni John Paul kag ang alima ni John Paul nagahikap sa pungyahun ni Juana. Hindi masukol ang kalipayan nga nabatyagan ni Juana sa mga kagab-ihun ngato.

Pag-abot kang darwa ka bulan, amat-amat dun nga nabatyagan ni Juana ang pag-iba kang ugali ni John Paul. Nag-umpisa dun tana ka panigarilyo kag kis-a lamang tana nagareply sa mga text ni Juana. Pirme lamang pangayo nga pangayo kang kuwarta kay Juana nga pangsustento kang ana nga bisyo. Pirit lang nga gin agwanta ni Juana asta sa nagbalik ang daan nga ugali ni John Paul. Ginasuyo run nana si Juana, pirme run liwan sanda nagapanaw-panaw sa taramnanan, mayad dun ang relasyon nanda darwa, wara dun man pag sagi ka pangayo si John Paul.

Pagkatapos kang sangka bulan, talagsa dun lang ang pagkiritaay nanda pero gin-intindi lang ni Juana kay may klase dun si John Paul sa amo dya nga mga tiyempo. Kon suwertehun, nagakitaay sanda hasta sa tatlo ka beses kada semana, pero kalabanan sangka beses lang sa sangka semana.

Sangka adlaw aga pa nanindahan si Juana kag nag-agi ruman tana sa tubang kang balay day John Paul. Siyempre nakita na ang anang pinalangga nga nagarigos kag nami ang yuhum-yuhum kang darwa pagkitaay nanda, kinilig ruman si Juana pero nagamadali sa pagpanaw kay nali malibagan ruman ni nanay na. Pagpauli na halin sa tindahan, nakita na si John Paul nga nakaangkas sa motor pero antis pa tana makaparapit nagpanaw dun ang motor imaw si John Paul. Pagkagabi-i gin text ni Juana si John Paul kon sin-o ang imaw na kaina kang aga. Nag reply si John Paul nga klasmeyt na sa eskwelahan kag gin-abat lang tana. Pagkabasa ay dayon man nakaginhawa kamayad si Juana. Umpisa sadto wara dun nagsagi ka duda si Juana kay John Paul, hasta sa sangka adlaw samtang nagapanaw si Juana paagto sa tindahan, nakita na ang pareho nga motor nga nakita na kang una nga nag-abat kay John Paul. Naka-garahe sa tubang kang balay nanday John Paul ang motor pero nagtingala gid si Juana kang wara na nakita si John Paul nga nagarigos sa sagwa kang andang balay. Nagpadayon lang si Juana sa pagpanaw paagto sa tindahan kag gindura na lang sa paminsarun ang anang nakita. Pag-abot kang gabi-i kang pareho nga adlaw, maagto daad si Juana sa balay nanday John Paul pero nakita na ruman ang motor nga gina-angkasan pirme ni John Paul. Kang tana nagaparapit, may nag guwa nga darwa ka tawo, sara labug ang buhok kag may bahul nga dughan, ang sara si John Paul kay nakilala ni Juana ang limug. Dulum sa tubang kang balay nanday John Paul amu ria nga wara na nakilala kung sin-o ang imaw kang ana pinalangga. Nagsakay sa motor ang darwa kag nag butyog paagto sa kadudulman kag nag amat-amat dura, dungan sa pagdura kang pagsarig ni Juana kay John Paul. Pagkasunod nga adlaw, aga pa nanindahan si Juana kag ana pagid nakit-an ang motor sa sagwa kang balay nanday John Paul pero wara pagid si John Paul nagarigos sa sagwa. Nagdali-dali si Juana ka pamakal kang ana nga mga rekado kag nagbalik dayon kay tuyo na nga maabutan ang darwa antis mag-agto sa eskwelahan. Sakto-sakto gid kay pag-abot ni Juana sa tubang kang balay nanday John Paul manug guwa palang ang darwa. Naga isturyahanay ang darwa kag nahangyus tana sa ana nabatian. Ang abi nana nga babayi, agi gali, kag pareho pa sanda nga naghalin sa sulud kang balay nanday John Paul. Nangramig ang mga alima ni Juana kag naglimnan ang anang pamatyag. Ginpalumbos na lang ang darwa kag nagdali-dali himus sa andang karinderya nga daw wara lang tana ti nakit-an nga malain. Nagalumaw-lumaw ang mga mata ni Juana samtang gina-gwanta na lang ang sakit nga anang nabatyagan sa kadadalman kang anang tagipusuon.

Pagkagabi-i nagdesisyon si Juana nga prangkahun si John Paul sa anang malain nga ginbuhat. Ginsanto na gid sa pag-abot kang darwa ang anang pag-agto sa balay nanday John Paul. Pagkakita ni John Paul kana daw sa wara lang, ginlantaw na lang si Juana nga nagatindug samtang nagakudug sa kaugut. Nami pa ang yuhum-yuhum na samtang ginaagbay-agbayan na ang agi sa anang tupad nga mas nagpabukal pa kang dugo ni Juana.

“John Paul! Gin-into mo lang ako! Abi ko ako ang palangga mo, abi ko ako lang? Pero ginpaiputan mo lang ako sa ulo. Abi ko kung saku kaw sa eskwelahan ninyo amu ria nga wara kaw dun pagpakita kanakun, pero bukut gali! Wara kaw dun pagpakita kanakun kay saku kaw dun jan sa agi ngaria! Ginpasimba mo ako nga wara it bagting! Gintugro ko ang tanan nga ginpangayo mo pero kulang sa gihapon! Gintugro ko ang tagipusuon ko pero ginsipalan mo lang! Gin-gamit mo lang ako, kag ako man nga daw sa anga, nagpagamit man. Nagsala gid ako nga ginbalewala ko ang mga duda ko kanimo. Damul kaw it pungyahun para palibut-libuton mo ako sa alima mo! Tuod ang pagpalangga ko kanimo pero sipal lang dya gali para kanimo. Amo dya ang tandaan mo, tanan nga inagyan ta ikuris ko sa tubig kay amo ra ang nagakaangay sa mga parehas kanimo nga lapad mata!”

Nagdalagan pauli si Juana nga nagahiribiun pero nagkirinadlaw lang ang darwa nga daw sa wara lang ti natabo. Rugto nabugtwan si Juana nga sara lang tana sa mga koleksyon ni John Paul. Wara tana ginseryoso pareho kang pagtrato kang mga laki sa halos tanan nga mga agi. Ginkuwaratahan, ginhuthutan, gin-into, ginsipalan. Kadya lat-an dun ni Juana nga bisan ano pa ang himuon na, hindi gid tana pagpalanggaun ni John Paul. Nagpabulag-bulagan, nag-usik kang tiyempo kag kuwarta. Kadya lat-an na dun nga una lang nami ang mga laki, nami sanda kung may kinahanglan, nami sanda kung may pabor, kag nami sanda kung may plano sanda nga intuon ikaw.

Sobra tatlo ka adlaw nga nagahirbiun mag gabi-i si Juana. Sakit-sakit batunon nga nagpakita tana kang matuod nga paghigugma, pero sa sala nga tawo pa nag-agto. Pero sa pagturo kang luha ni Juana, amo man ang pag-ilig kang sakit kang buut kag tagipusuon nga ginkim-kim ni Juana. Pag-abot kang sunod nga adlaw aga pa nanidahan si Juana kag wara gid nagbalikid bisan rugyan nga nagarigos si John Paul. Pagkabalik sa karinderya ay nagdali-dali tana ka himus kang mga rarahaun sa kadya nga adlaw. Pag-abot kang tag-irigma dali-dali na nga gin-agaw ang luwag sa anang nanay, indi kay rugyan dun si John Paul, kundi tungud sa anang luyag nga pasadyahun ang mga nagaigma sa andang karinderya.

Naga-amat-amat ka balik si John Paul kay Juana pero wara dun sa paminsarun ni Juana ang balikdun pa ang natapos dun. Dara-dara dun kadya ni Juana ang pilas sa anang tagipusuon nga tanda kang anang inagyan, kag tanda para kay Juana nga hindi pag isarig ang anang tagipusuon sa kay bisan sin-o lang nga laki. Si Juana kang una nga tugro lang nga tugro, kadya ay si Juana nga risgada mag-abot sa gugma.

Wara man ginsarado ni Juana ang anang tagipusuon sa paghigugma sanglit tawo man tana nga nagabatyag kung gina-kuhit ang anang baratyagun. Pero, lat-an dun ni Juana ang dapat na nga himuon, lat-an na dun nga hindi gid magpa-into sa mga lalaki.

Mas ginpili ni Juana nga pasadyahun ang mga suki sa andang karinderya. Kon kis-a naga-agi man si John Paul sa anang paminsarun, pero indi man magbuhay kag madura, pero wara gidman kita kamaan kung bag-o dun ang sulud kang dughan nana ukon si John Paul man sa gihapon.

_____________
Si Joseph Cezar Murillo Galedo taga-Belison, Antique kag BA Literature-History major sa UP in the Visayas sa Miag-ao, Iloilo.

Indi Natun Kinahanglan Kang Duro nga Tinaga sa Atun Tunga ni Genevieve L. Asenjo (Zine 2017) Libre Ma-Download

$
0
0

MALIPAYON NGA PASKWA! SALAMAT GID SA INYONG SUPORTA! RUGYA ANG REGALO KANINYO NI PANGGA GEN KAG KANG BALAY SUGIDANUN:

I-KLIK ANG FILE PARA MA-DOWNLOAD ANG PDF:
ASENJOgenevieve_IndiNatunKinahanglanKangDuroNgatTinaga_Zine

Binalaybay ni Pangga Gen | Ilustrasyon ni Isabel Tan

PAMATI-I ANG PAGBASA SA LUBAD SA FILIPINO [Pwedeng mapakinggan ang pagbasa ng salin sa Filipino):

Nahimo dyang una nga zine bilang pakigbuylog sa ZineZone3: Iloilo ZineFest kang Agosto.

Viewing all 503 articles
Browse latest View live