![]()
“Sunflower kang Bucari”
ni Joseph Cezar Murillo Galedo
Tanan kita nagahandum nga makita ang tawo nga gintuga kang Ginoo para kanatun. Kalabanan nga dya destiny ukon tadhana. Amo man dya ang handum ni Juana. May mga adlaw nga nagalupad ang paminsarun ni Juana ka panumdum kon san-o na ayhan makilala ang ana nga one true love. Kanami kang yuhum-yuhum ni Juana kung ana mapinsaran ang pagkaptanay kang anda alima, ang pagduktanay nanda kang andang mga pungyahun, ang andang paglantaw sa mata kang sara kag sara.
“Juan! Sunog dun ang pinirito mo! Sin-o bay karia ang mabakal kang sunog? Maan lang ah, aga kaw pa nagatanga-tanga dyan. Abi unaha anay ang mga gina ubra mo imbis nga kung anu-ano ang ga sulud sa paminsarum mo.”
“Nay, Juana, Jua-na.”
Indi dun bag-o kay Juana nga aga pa makaraan ni nanay na kay aga pa pirme natulala samtang nagaraha kang dapli nga inugbaligya nanda sa karinderya sa tubang kang balay da. Mayad man kay sa tubang kang eskwelahan ang anda nga karinderya, pirme raku ang nagabakal kapin pa kung tag-irigma. Luwas sa namit nga raha ni Juana nga sara sa mga rason nga nagabalik-balik gid ang mga kustomer kag suki, pirme ginalingaw ni Juana ang mga nagabarakal amu ria nga tama gid ka gahud ang andang puwesto kay nagalabaw gid ang kadlaw kang mga tawo.
Mga alas singko palang sa kaagahun naga-agtu si Juana sa tindahan kag mamakal kang mga rekado nga ana kinahanglanun sa mga irahaun nga mga putahe sa karinderya. Ginahungud man nana nga mag-agi pirme sa tubang kang balay kanday John Paul kay sa amo man dya nga oras naga-rigos si John Paul sa bumba sa tubang kang andang balay. Aga pa makita ni Juana ang gina-handum na nga lawas ni John Paul, puwera dun lang kung Sabado kag Dominggo. Si nanay pirme ni Juana ang nagapanindahan kung Sabado kag Dominggo kay ginatamad si Juana mag bugtaw nga tama ka aga kag wara lang man ti madangtan. Pero kung nalian gani nga madakpan ni John Paul nga ginatiid-tiid tana ni Juana samtang garigos, dayon na man sagi ka tubang sa ginatindugan ni Juana kag magpawala nga daw wara lang tana kamaan nga rugyan si Juana nagasagi ka panago. May sangka beses nga nag santuanay ang andang mga mata. Lawid ang andang mulalungay kag daw ginahigup kang karilibog nga lantaw ni John Paul ang malumanay nga tagipusuon ni Juana. Amo man ang sunod kang mata ni Juana samtang ginahimas-himas ni John Paul ang anang liug, panaug sa anang dughan, panaug sa maskulado nga busong hasta sa anang—
“Araguy!”
“Hoy! Ano oras dun dya? Abi pag panaw dun to sa tindahan. Durupi!”
Sa pagka-dimalas ni Juana. Imbis nga ang ginaasam-asam na nga laswa ang makita aga pa, ang tsinelas tana ni nanay na ang nagsugalaw kana. Pagkabalik ni Juana halin sa tinda, bira-bira dayon ka panghimus kang rarahaun kay tama gid ka saku. Wara lang kamaan ang nanay na nga amu ra pirme tulala ang anang bata samtang nagaraha hay si John Paul lang ang pirme sa sulud kang paminsarun na. Pirme na ginahulat nga mag-abot si John Paul kay suki man tana sa karinderya. Kada mag-abot gani si John Paul gina agaw na gid kay nanay na ang luwag kay gusto na nga tana gid ang ma galo para kay John Paul. Dayun man ang yuhum ni John Paul kay Juana nga amu man ang nagapapula kang pungyahun ni Juana.
Abril dun kag amo man ang pagtapos kang klase kang mga estudyante. Aga pa sa gihapon nagabugtaw si Juana para manindahan pero ginaagwanta na lamang bisan hindi na makita si John Paul nga nagarigos sa tubang kang anda nga balay. Medyo luya dun man tana mag atupag sa mga nagabakal sa karinderya kay husto sa mga traysikol drayber lamang ang naga-igma kananda kay wara dun ti klase.
Uso sa mga agi ang pag-ilis kang ngaran kapin pa kon gabi-i. Makabati kita kang “Kristof sa aga, Kristine sa gabi-i”, ukon “Carl sa aga, Carla sa gabi-i”. Pareho man ka dya ang sitwasyon ni Juana. Naga-iba ang persona ni Juana kag naga-iba man ang panurukan kang tawo kana. Kang nag umpisa ang bakasyon, medyo naghina ang benta kang karinderya nanday Juana amo ria nga nagpangita si Juana kang iba nga pamaagi nga makabulig ka pangita kang kuwarta para sa pang adlaw-adlaw nanda nga garastuson. Sara sa mga ginasudlan ni Juana ay ang Miss Gay Pageant sa anda nga barangay, kon kis-a bisan sa pihak nga mga kabarangayan gina-agtunan gid ni Juana para lang makapangita kang kuwarta kag makabulig kay nanay na.
Nag-intra si Juana sa Miss Gay sa anda nga barangay nga may pagsarig nga anang madag-an ang una nga padya. Nagbaka-baka si Juana kag gintugro na ang tanan nana nga ikasarang garing ikatlo nga padya lang ang ana nga nadag-an. Pero pagnaog na sa entablado wara ti bahid kang kapirdehan and hitsura ni Juana kay nagbulus ang hindi matago nga yuhum kang ana nakita si John Paul nga nagsugalaw kana sa anang pagpanaog.
“Guwapa-guwapa kaw ba, Juana.”
Nagtatak ang amo dya nga mga tinaga sa paminsarun na Juana. Dayon ginkaptan ni John Paul ang mga alima ni Juana. Hindi makapati si Juana nga nagatabo ang mga eksena nga ginadamgo lang nana kang san-o. Sa tubang na dun ang ginahandum na nga laki, ang laki nga sulud kang anang mga pantasya sa kagab-ihun, ang laki nga wara pag paturog kana ka paminsar, kadya sa atubangan na run. Hindi makapati si Juana sa mga nagakratabo kay bukut lang ti amo to nga gab-i natabo kundi pirme dun rugyan si John Paul nga nag suporta kay Juana kada mag-intra tana sa mga Miss Gay pageants sa iba nga kabarangayan. Hindi man mauli ni Juana ang una ng padya, kampyon man tana sa gihapon sa mga nadag-an na nga korona kada mag butwa ang bulan sa langit.
Sa sigi-sige nga imaway ni Juana kag John Paul, nag-abot man sa punto nga nangluyag si John Paul kay Juana. Siyempre, kay buhay dun dya nga handum ni Juana, wara na dun gin pabuhay kag dayon na nga ginsabat si John Paul. Kada gabi-i sanda nagalagaw-lagaw sa taramnanan nga nagakaptanay ang mga alima. May tion nga bilog ang bulan sa kalangitan kag naghuyup ang maramig nga hangin, dungan kang paghapay kang mga paray ang pagdunglay kang andang kalawasan. Kanami kang pagkupu-kupu kang darwa samtang nagalantaw sa malapad nga kalangitan nga buta kang gaigpat-igpat nga mga diamante. Si Juana nagabatang sa dughan ni John Paul kag ang alima ni John Paul nagahikap sa pungyahun ni Juana. Hindi masukol ang kalipayan nga nabatyagan ni Juana sa mga kagab-ihun ngato.
Pag-abot kang darwa ka bulan, amat-amat dun nga nabatyagan ni Juana ang pag-iba kang ugali ni John Paul. Nag-umpisa dun tana ka panigarilyo kag kis-a lamang tana nagareply sa mga text ni Juana. Pirme lamang pangayo nga pangayo kang kuwarta kay Juana nga pangsustento kang ana nga bisyo. Pirit lang nga gin agwanta ni Juana asta sa nagbalik ang daan nga ugali ni John Paul. Ginasuyo run nana si Juana, pirme run liwan sanda nagapanaw-panaw sa taramnanan, mayad dun ang relasyon nanda darwa, wara dun man pag sagi ka pangayo si John Paul.
Pagkatapos kang sangka bulan, talagsa dun lang ang pagkiritaay nanda pero gin-intindi lang ni Juana kay may klase dun si John Paul sa amo dya nga mga tiyempo. Kon suwertehun, nagakitaay sanda hasta sa tatlo ka beses kada semana, pero kalabanan sangka beses lang sa sangka semana.
Sangka adlaw aga pa nanindahan si Juana kag nag-agi ruman tana sa tubang kang balay day John Paul. Siyempre nakita na ang anang pinalangga nga nagarigos kag nami ang yuhum-yuhum kang darwa pagkitaay nanda, kinilig ruman si Juana pero nagamadali sa pagpanaw kay nali malibagan ruman ni nanay na. Pagpauli na halin sa tindahan, nakita na si John Paul nga nakaangkas sa motor pero antis pa tana makaparapit nagpanaw dun ang motor imaw si John Paul. Pagkagabi-i gin text ni Juana si John Paul kon sin-o ang imaw na kaina kang aga. Nag reply si John Paul nga klasmeyt na sa eskwelahan kag gin-abat lang tana. Pagkabasa ay dayon man nakaginhawa kamayad si Juana. Umpisa sadto wara dun nagsagi ka duda si Juana kay John Paul, hasta sa sangka adlaw samtang nagapanaw si Juana paagto sa tindahan, nakita na ang pareho nga motor nga nakita na kang una nga nag-abat kay John Paul. Naka-garahe sa tubang kang balay nanday John Paul ang motor pero nagtingala gid si Juana kang wara na nakita si John Paul nga nagarigos sa sagwa kang andang balay. Nagpadayon lang si Juana sa pagpanaw paagto sa tindahan kag gindura na lang sa paminsarun ang anang nakita. Pag-abot kang gabi-i kang pareho nga adlaw, maagto daad si Juana sa balay nanday John Paul pero nakita na ruman ang motor nga gina-angkasan pirme ni John Paul. Kang tana nagaparapit, may nag guwa nga darwa ka tawo, sara labug ang buhok kag may bahul nga dughan, ang sara si John Paul kay nakilala ni Juana ang limug. Dulum sa tubang kang balay nanday John Paul amu ria nga wara na nakilala kung sin-o ang imaw kang ana pinalangga. Nagsakay sa motor ang darwa kag nag butyog paagto sa kadudulman kag nag amat-amat dura, dungan sa pagdura kang pagsarig ni Juana kay John Paul. Pagkasunod nga adlaw, aga pa nanindahan si Juana kag ana pagid nakit-an ang motor sa sagwa kang balay nanday John Paul pero wara pagid si John Paul nagarigos sa sagwa. Nagdali-dali si Juana ka pamakal kang ana nga mga rekado kag nagbalik dayon kay tuyo na nga maabutan ang darwa antis mag-agto sa eskwelahan. Sakto-sakto gid kay pag-abot ni Juana sa tubang kang balay nanday John Paul manug guwa palang ang darwa. Naga isturyahanay ang darwa kag nahangyus tana sa ana nabatian. Ang abi nana nga babayi, agi gali, kag pareho pa sanda nga naghalin sa sulud kang balay nanday John Paul. Nangramig ang mga alima ni Juana kag naglimnan ang anang pamatyag. Ginpalumbos na lang ang darwa kag nagdali-dali himus sa andang karinderya nga daw wara lang tana ti nakit-an nga malain. Nagalumaw-lumaw ang mga mata ni Juana samtang gina-gwanta na lang ang sakit nga anang nabatyagan sa kadadalman kang anang tagipusuon.
Pagkagabi-i nagdesisyon si Juana nga prangkahun si John Paul sa anang malain nga ginbuhat. Ginsanto na gid sa pag-abot kang darwa ang anang pag-agto sa balay nanday John Paul. Pagkakita ni John Paul kana daw sa wara lang, ginlantaw na lang si Juana nga nagatindug samtang nagakudug sa kaugut. Nami pa ang yuhum-yuhum na samtang ginaagbay-agbayan na ang agi sa anang tupad nga mas nagpabukal pa kang dugo ni Juana.
“John Paul! Gin-into mo lang ako! Abi ko ako ang palangga mo, abi ko ako lang? Pero ginpaiputan mo lang ako sa ulo. Abi ko kung saku kaw sa eskwelahan ninyo amu ria nga wara kaw dun pagpakita kanakun, pero bukut gali! Wara kaw dun pagpakita kanakun kay saku kaw dun jan sa agi ngaria! Ginpasimba mo ako nga wara it bagting! Gintugro ko ang tanan nga ginpangayo mo pero kulang sa gihapon! Gintugro ko ang tagipusuon ko pero ginsipalan mo lang! Gin-gamit mo lang ako, kag ako man nga daw sa anga, nagpagamit man. Nagsala gid ako nga ginbalewala ko ang mga duda ko kanimo. Damul kaw it pungyahun para palibut-libuton mo ako sa alima mo! Tuod ang pagpalangga ko kanimo pero sipal lang dya gali para kanimo. Amo dya ang tandaan mo, tanan nga inagyan ta ikuris ko sa tubig kay amo ra ang nagakaangay sa mga parehas kanimo nga lapad mata!”
Nagdalagan pauli si Juana nga nagahiribiun pero nagkirinadlaw lang ang darwa nga daw sa wara lang ti natabo. Rugto nabugtwan si Juana nga sara lang tana sa mga koleksyon ni John Paul. Wara tana ginseryoso pareho kang pagtrato kang mga laki sa halos tanan nga mga agi. Ginkuwaratahan, ginhuthutan, gin-into, ginsipalan. Kadya lat-an dun ni Juana nga bisan ano pa ang himuon na, hindi gid tana pagpalanggaun ni John Paul. Nagpabulag-bulagan, nag-usik kang tiyempo kag kuwarta. Kadya lat-an na dun nga una lang nami ang mga laki, nami sanda kung may kinahanglan, nami sanda kung may pabor, kag nami sanda kung may plano sanda nga intuon ikaw.
Sobra tatlo ka adlaw nga nagahirbiun mag gabi-i si Juana. Sakit-sakit batunon nga nagpakita tana kang matuod nga paghigugma, pero sa sala nga tawo pa nag-agto. Pero sa pagturo kang luha ni Juana, amo man ang pag-ilig kang sakit kang buut kag tagipusuon nga ginkim-kim ni Juana. Pag-abot kang sunod nga adlaw aga pa nanidahan si Juana kag wara gid nagbalikid bisan rugyan nga nagarigos si John Paul. Pagkabalik sa karinderya ay nagdali-dali tana ka himus kang mga rarahaun sa kadya nga adlaw. Pag-abot kang tag-irigma dali-dali na nga gin-agaw ang luwag sa anang nanay, indi kay rugyan dun si John Paul, kundi tungud sa anang luyag nga pasadyahun ang mga nagaigma sa andang karinderya.
Naga-amat-amat ka balik si John Paul kay Juana pero wara dun sa paminsarun ni Juana ang balikdun pa ang natapos dun. Dara-dara dun kadya ni Juana ang pilas sa anang tagipusuon nga tanda kang anang inagyan, kag tanda para kay Juana nga hindi pag isarig ang anang tagipusuon sa kay bisan sin-o lang nga laki. Si Juana kang una nga tugro lang nga tugro, kadya ay si Juana nga risgada mag-abot sa gugma.
Wara man ginsarado ni Juana ang anang tagipusuon sa paghigugma sanglit tawo man tana nga nagabatyag kung gina-kuhit ang anang baratyagun. Pero, lat-an dun ni Juana ang dapat na nga himuon, lat-an na dun nga hindi gid magpa-into sa mga lalaki.
Mas ginpili ni Juana nga pasadyahun ang mga suki sa andang karinderya. Kon kis-a naga-agi man si John Paul sa anang paminsarun, pero indi man magbuhay kag madura, pero wara gidman kita kamaan kung bag-o dun ang sulud kang dughan nana ukon si John Paul man sa gihapon.
_____________
Si Joseph Cezar Murillo Galedo taga-Belison, Antique kag BA Literature-History major sa UP in the Visayas sa Miag-ao, Iloilo.
